ThS. Nguyễn Thị Quyên
Học viện Hành chính Quốc gia
ThS. Nguyễn Lương Định
Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia khu vực miền Trung
(Quanlynhanuoc.vn) – Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong đời sống xã hội. Công nghệ này được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm: quản lý dữ liệu, dự đoán và phân tích xu hướng, khai thác dữ liệu, tư vấn y tế, tự động hóa sản xuất, Chatbot tương tác với khách hàng, xe tự lái và nhiều ứng dụng khác. Bài viết gợi ý về những lợi thế sử dụng AI trong việc đánh giá tác động của chính sách và những nội dung có thể vận dụng trong tiến trình thực thi chính sách tại Việt Nam.
Công nghệ AI cải thiện hiệu suất và chất lượng dịch vụ
Trong đời sống xã hội, AI đang có tác động rất lớn đến các lĩnh vực, như: giáo dục, giải trí, thương mại điện tử, chăm sóc sức khỏe, an ninh, giao thông và nhiều lĩnh vực khác. Nó giúp giải quyết các vấn đề phức tạp trong đời sống xã hội và cải thiện hiệu suất và chất lượng dịch vụ. Tuy nhiên, AI cũng mang lại nhiều thách thức và vấn đề đối với đời sống xã hội. Trong đó, các vấn đề về đạo đức, quyền riêng tư, an ninh mạng và thất nghiệp do sự tự động hóa sản xuất vẫn là những thách thức lớn.
Việc thảo luận và đối thoại giữa các nhà nghiên cứu, chính phủ và cộng đồng xã hội cần được thúc đẩy nhằm bảo đảm rằng sức mạnh của AI được sử dụng một cách đúng đắn và bảo vệ lợi ích của cộng đồng.
Trước khi áp dụng công nghệ AI vào bất kỳ lĩnh vực nào, cần xác định các mục tiêu cụ thể mà công nghệ này sẽ giúp giải quyết. Bởi lẽ, AI sẽ không hoàn hảo từ đầu và cần phải được đào tạo liên tục để nâng cao kỹ năng học tập và cải thiện hiệu quả. Nên sử dụng AI để giải quyết các vấn đề phổ biến, như: dự báo thời tiết, phân tích dữ liệu khách hàng, phát hiện gian lận giao dịch và tự động hóa các quy trình là các lĩnh vực có thể thực hiện bằng AI.
AI có thể hỗ trợ con người trong quá trình biên tập tài liệu, phân tích kết quả dữ liệu và các công việc lặp đi lặp lại để giúp tiết kiệm thời gian và tăng năng suất. AI hoạt động tốt và đúng ý đồ người sử dụng giống như một trợ lý hoàn hảo khi được cung cấp dữ liệu đầy đủ và chính xác. Do đó, cần kiểm soát lượng dữ liệu được cung cấp để bảo đảm chính xác và chất lượng thông tin trước khi đưa ra yêu cầu cho AI thực hiện.
Nên tối ưu hóa sức mạnh tính toán bằng cách sử dụng các thiết bị phần cứng tiên tiến và nền tảng phần mềm, những tiến hóa của AI sẽ trở nên đáng kể và có thể đáp ứng yêu cầu tăng trưởng dữ liệu nhanh chóng. Về khả năng thực thi, AI không phải là giải pháp tối thượng cho mọi vấn đề, nên cần phải nghiên cứu và thực hiện các kiểm tra thực tế trước khi áp dụng quy trình mới bằng AI để bảo đảm tính thực tế và hiệu quả kinh tế.
Lợi thế và những thách thức trong sử dụng AI đánh giá tác động của chính sách
AI có khả năng xử lý và phân tích lượng dữ liệu lớn một cách nhanh chóng và chính xác, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả công việc. Nhờ đó, AI có thể tự động hóa việc thu thập và phân tích dữ liệu, giúp giảm tải công việc cho các nhà phân tích, đánh giá tác động của chính sách một cách nhanh chóng. AI cũng có thể giúp đưa ra được dự đoán và xu hướng của chính sách, giúp các nhà phân tích chính sách có thể đưa ra những giải pháp và đề xuất phù hợp, bảo đảm tính khách quan nhất và giảm tối thiểu sự chi phối, tác động của môi trường xung quanh.
Sử dụng AI giúp tránh được sự ảnh hưởng của các yếu tố cá nhân, bảo đảm tính khách quan trong việc đánh giá tác động của chính sách. AI giúp thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau và xử lý chúng, tăng cường sự đa dạng đối với các nguồn dữ liệu thông tin, từ đó giúp các nhà phân tích, đánh giá tác động chính sách có thể có được những ý kiến đa dạng và phản ánh chính xác tình hình.
AI phát triển rất nhanh chóng và đang mang lại nhiều lợi ích cho con người. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều thách thức cho con người khi AI vượt/phát triển ngoài tầm kiểm soát, gây ra các hậu quả đáng lo ngại như sau:
Một là, công nghệ AI có thể thay thế các công việc của con người từ những công việc đơn giản đến những công việc phức tạp. Điều này có thể dẫn đến vấn đề mất việc làm cho con người và tạo ra sự cách biệt về thu nhập và giàu nghèo.
Hai là, công nghệ AI đang được sử dụng để phát triển các hệ thống vũ khí tự động hoặc robot tấn công, tạo ra một loạt vũ khí mới chưa từng có trong lịch sử của con người. Các hệ thống AI tự động này có thể dẫn đến sự đối đầu tại các chiến trường mà không cần sự can thiệp của con người, gây ra các hậu quả về môi trường và an ninh. Điều này gây tác động và thách thức rất lớn đến vấn đề an ninh quân sự của các quốc gia trên thế giới.
Ba là, với sự phát triển của AI, các trải nghiệm giống như đang bị xã hội hóa bất kỳ lĩnh vực nào mà con người thường tham gia vào, ví dụ như nhân viên bán hàng, nhân viên văn phòng, nhân viên ngân hàng… Điều này có thể dẫn đến mất mát các mối quan hệ xã hội và sự đa dạng trí tuệ cảm xúc của con người. Các thách thức về an ninh và sự riêng tư cũng có thể được gây ra khi AI sử dụng dữ liệu cá nhân nhằm mục đích mà không được chấp thuận.
Bốn là, AI đang được sử dụng để tạo ra các giải pháp giáo dục tự động. Điều này có thể dẫn đến sự mất mát của bản sắc giáo dục và sự khác biệt giữa các hội đoàn và các nhóm cá nhân trong hoạt động giáo dục (cùng sử dụng công nghệ AI trong thiết kế các bài giảng chẳng hạn,…). Bên cạnh đó cũng sẽ làm mất động lực sáng tạo của con người khi AI luôn vượt trước và hữu dụng hơn; đồng nghĩa với việc làm cho con người thụ động hơn.
Năm là, sự phát triển của AI quá nhanh chóng khiến chúng ta không thể kiểm soát được những gì đang xảy ra. Điều này có thể dẫn đến các tác động không mong muốn và khó hoặc thậm chí là không thể kiểm soát.
Trên đây là những thách thức đối với con người khi công nghệ AI vượt/phát triển ngoài tầm kiểm soát. Cần có những bước đi cẩn trọng và đề phòng để bảo đảm sự phát triển của công nghệ AI đem lại lợi ích cho con người.
Cách thức ứng dụng công nghệ AI vào đời sống
Với những lợi thế và thách thức nói trên, khi sử dụng AI như một công cụ để thu thập dữ liệu phải được thực hiện cẩn thận để bảo đảm đối tượng không bị xâm phạm quyền riêng tư. Dữ liệu này cần được giữ bí mật và không được sử dụng cho mục đích khác ngoài mục đích đã được thông báo cho đối tượng.
Cần bảo đảm rằng thuật toán và số liệu được sử dụng để xây dựng AI không có sự thiên vị hoặc kỳ thị đối với một nhóm người cụ thể.
Khi sử dụng AI, cần hoàn toàn bảo đảm rằng, người dùng sẽ hiểu được quá trình xử lý và các kết quả được hiển thị. Điều này sẽ giúp người dùng đánh giá công bằng và đôi khi điều chỉnh lại thuật toán cho phù hợp với quy trình của họ.
AI có thể mang lại nhiều lợi ích cho đời sống, nhưng cũng có thể đưa ra những kết quả không đáng tin cậy nếu không cập nhật và phát triển AI liên tục. Chính vì điều này, khuyến khích sự sáng tạo và kiểm chứng từ người dùng AI để chủ động đẩy mạnh nghiên cứu phát triển công nghệ AI, để AI có thể được sử dụng tốt hơn trong đời sống.
