TS. Nguyễn Thị Lan Anh
Học viện Hành chính Quốc gia
(Quanlynhanuoc.vn) – Phát triển bền vững trên nền tảng khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là xu hướng tất yếu của thời đại. Quá trình chuyển đổi số gắn kết với phát triển bền vững ở ba cấp độ: toàn cầu, mỗi quốc gia và từng tổ chức, doanh nghiệp. Đó là xu hướng tất yếu và bắt buộc, là con đường duy nhất hướng đến tương lai trong một thế giới đầy biến động như hiện nay.
Từ khóa: Phát triển bền vững, chuyển đổi số, xu hướng, đổi mới sáng tạo, quản lý nhà nước.
1. Đặt vấn đề
Thế kỷ 21 là thời đại của công nghệ. Chỉ trong hai thập kỷ, nhiều khám phá khoa học đã được thực hiện cũng như một số lượng lớn các phát minh đã được phát triển gắn bó mật thiết với cuộc sống của mỗi người và hiện thật khó có thể tưởng tượng được cuộc sống nếu không có những ứng dụng công nghệ. Những đổi mới và công nghệ mới đã ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực của cuộc sống hiện đại.
Thực tiễn chứng minh, chuyển đổi số có tác động tích cực đến sự phát triển bền vững ở cả các nước phát triển hơn ở Tây Âu và các nước kém phát triển hơn ở Đông Âu. Tuy nhiên, mức độ và ý nghĩa ảnh hưởng còn phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế bình quân của mỗi vùng quốc gia, lãnh thổ. Do đó, các quốc gia Đông Âu ở mức độ phát triển thấp hơn chịu ảnh hưởng tích cực của một số yếu tố chuyển đổi số. Kết quả này cũng liên quan đến kinh nghiệm sử dụng các công nghệ kỹ thuật số ở Tây Âu.
Ngoài ra, sự hợp tác giữa các quốc gia có trình độ phát triển kinh tế khác nhau cũng sẽ đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng của việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số trong tất cả các bộ phận dân cư. Điều này có thể thấy thông qua việc ứng dụng của công nghệ số trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, như: kinh tế, xã hội, y học, truyền thông,… Công nghệ số mang đến một bộ công cụ khổng lồ cho phép xã hội phát triển với những bước tiến lớn. Tuy nhiên, sự phát triển của các công nghệ và thiết bị mới cũng sẽ dẫn đến sự cạn kiệt các nguồn tài nguyên và sự xuất hiện của chất thải mới rất khó xử lý1.
Năm 2015, Liên hiệp quốc đã phát triển một kế hoạch mang lại hòa bình và thịnh vượng cho con người và hành tinh. Kế hoạch này dựa trên 17 Mục tiêu phát triển bền vững và là lời kêu gọi các quốc gia tham gia quan hệ đối tác toàn cầu2.
Bảng 1: Nghiên cứu thực nghiệm về tác động của chuyển đổi số đối với tăng trưởng bền vững
| Tác giả [năm] | Kết quả |
| Gouvea et al. (2018)3 | Nghiên cứu về mối quan hệ giữa công nghệ thông tin và sự bền vững môi trường có mối quan hệ giữa các chỉ tiêu. Mô hình giả định, có ít nhất 75% mối quan hệ giữa tính bền vững môi trường được giải thích bằng công nghệ thông tin. |
| Luna et al. (2019)4 | Việc tăng hiệu quả sử dụng năng lượng của các hệ thống cấp nước sử dụng công nghệ kỹ thuật số được xem xét. Phát triển các thuật toán sử dụng công nghệ kỹ thuật số giúp tăng hiệu quả sử dụng năng lượng trung bình 15%. |
| Li et al (2021)5 | Các công nghệ kỹ thuật số được sử dụng ở mức độ cao trong y học. Với sự trợ giúp của y học từ xa, các bác sĩ khám bệnh từ xa cho bệnh nhân ở những vùng sâu, vùng xa, nơi thiếu bác sĩ chuyên khoa. |
| Lopatkova et al (2019)6 | Một nghiên cứu kinh tế lượng đang được tiến hành về tác động của chính phủ điện tử đối với sự phát triển bền vững. Kết quả cho thấy, chuyển đổi số có thể trở thành động lực hiệu quả cho sự phát triển bền vững. |
| Omri (2020)7 | Khả năng đổi mới ảnh hưởng đến các điều kiện xã hội và môi trường đang được nghiên cứu bằng cách sử dụng ví dụ về các quốc gia có mức thu nhập khác nhau. Ở các nước có thu nhập cao, đổi mới sáng tạo góp phần cải thiện tất cả các chỉ số, trong khi ở các nước có thu nhập trung bình, tác động chỉ ở các chỉ số môi trường. |
Bảng 1 cho thấy, kết quả thu được của nhiều tác giả về tác động của chuyển đổi số và công nghệ số đối với phát triển bền vững. Dựa trên các kết quả thu được, có thể khẳng định chuyển đổi số có tác động tích cực đến các yếu tố phát triển bền vững.
Điều đáng chú ý là công nghệ kỹ thuật số là một khái niệm rộng đến mức một số yếu tố trong quá trình phát triển công nghệ kỹ thuật số có tác động tích cực đến sự phát triển bền vững ở các quốc gia với bất kỳ mức độ phát triển kinh tế nào. Đồng thời, một phần khác của đổi mới chỉ góp phần phát triển ở các nước phát triển cao.
2. Tác động của yếu tố chuyển đổi số đến sự phát triển bền vững của các nước Tây Âu và Đông Âu
Để đạt được mục tiêu đề ra và thu được kết quả cần thiết, hai cơ sở dữ liệu đã được thu thập từ các quốc gia Tây Âu và Đông Âu trong giai đoạn từ 2013 đến 2020.
Các nước Tây Âu bao gồm 18 quốc gia: Áo, Bỉ, Thụy Sĩ, Đức, Đan Mạch, Tây Ban Nha, Phần Lan, Pháp, Anh, Ireland, Iceland, Ý, Luxembourg, Malta, Hà Lan, Na Uy, Bồ Đào Nha, Thụy Điển.
Các nước Đông Âu bao gồm 21 quốc gia: Albania, Bulgaria, Bosnia và Herzegovina, Belarus, Cộng hòa Séc, Estonia, Hy Lạp, Croatia, Hungary, Litva, Latvia, Moldova, Bắc Macedonia, Montenegro, Ba Lan, Romania, Liên bang Nga, Serbia, Slovakia, Slovenia, Ukraina.
Tổng cộng hai mẫu cho thấy 302 biến quan sát. Để xây dựng mô hình, các nghiên cứu chọn biến phụ thuộc là chỉ số thành tích phát triển bền vững tổng thể cho tất cả 17 mục tiêu. Biến số này nằm trong khoảng từ 0 đến 100 và đo lường tiến độ tổng thể của quốc gia đối với tất cả 17 Mục tiêu phát triển bền vững8.
Chỉ số này có thể được hiểu là phần trăm thành tích của Mục tiêu phát triển bền vững. Điểm 100 có nghĩa là đã đạt được tất cả các Mục tiêu phát triển bền vững (Báo cáo Phát triển bền vững năm 2021). Để có kết quả chi tiết và chính xác nhất, mô hình hiệu ứng cố định được sử dụng trong nghiên cứu này vì mô hình này phản ánh tốt hơn tính hợp lệ của dữ liệu bảng.
Mô hình có phương trình hồi quy sau:
SDGindex= α+ β1 *ICTaccessindex + β2 * ICTuseindex + β3 * GovOnlineServ + β4 *ElecOutput + β5 * ICTandModels + εit
Trong đó:
SDGindex – Chỉ số thành tích Mục tiêu phát triển bền vững tổng thể
ICTaccessindex – Chỉ số truy cập công nghệ thông tin – truyền thông
ICTuseindex – Chỉ số sử dụng công nghệ thông tin – truyền thông
GovOnlineServ – Chỉ số dịch vụ trực tuyến của chính phủ
ElecOutput – Chỉ số điện năng
ICTandModels – Chỉ số sáng tạo mô hình tổ chức và công nghệ thông tin và truyền thông
Bảng 2 dưới đây trình bày kết quả của mô hình kinh tế lượng cho các quốc gia Đông Âu và Tây Âu. Có thể so sánh và nhận biết: (1) Biến điện năng hoàn toàn không có ý nghĩa đối với Tây Âu nhưng ở Đông Âu, biến này có giá trị, mặc dù nó có tác động yếu đến Mục tiêu phát triển bền vững. (2) Hệ số trước các biến Chỉ số sử dụng công nghệ thông tin – truyền thông và Chỉ số dịch vụ công trực tuyến cao hơn ở Đông Âu. Điều này là do các yếu tố mới của chuyển đổi số và công nghệ có tác động lớn hơn đến các quốc gia kém phát triển hơn ở Đông Âu. Giá trị của chỉ số tiếp cận công nghệ thông tin – truyền thông cao hơn nhiều ở các nước Tây Âu. Điều này là do người dân ở các quốc gia này có nhiều kinh nghiệm hơn với công nghệ kỹ thuật số và nhanh chóng thích nghi với sự xuất hiện của những công nghệ mới.
Bảng 2. Kết quả xây dựng mô hình hiệu quả
| Biến | Đông Âu | Tây Âu | ||
| Chỉ số SDG | Hệ số | Sai số chuẩn | Hệ số | Sai số chuẩn |
| Chỉ số truy cập CNTT-TT | .2928964 *. | .1557425. | .7002563 *** | .2088341 |
| Chỉ số sử dụng CNTT-TT | .3776861 *** | .0914252 | .3049938 *** | .080674 |
| Chỉ số dịch vụ trực tuyến của chính phủ | .9761442 *** | .2934481 | .8662881 * | .4428826 |
| Chỉ số điện năng | .0001623 * | .0000799 | -.0000455 | .0000583 |
| Chỉ số xây dựng mô hình tổ chức và CNTT-TT | .3396809 | .3140711 | .2377041 | .2295802 |
| Giá trị Bo | 68.89406 *** | 1.560701 | 70.75005 *** | 2.501083 |
| Quan sát | 158 | 144 | ||
| R bình phương | 0.7121 | 0.6482 | ||
Ghi chú: – mức ý nghĩa 1%, ** – mức ý nghĩa 5%, * – mức ý nghĩa 10%
3. Kết luận
Mục đích của nghiên cứu là phân tích tác động của chuyển đổi số đối với việc đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững. Với mục đích này, 39 quốc gia Đông Âu và Tây Âu đã được chọn cho giai đoạn 2013-2020. Dữ liệu bảng được sử dụng để đánh giá tác động của các yếu tố chuyển đổi số đối với chỉ số Mục tiêu phát triển bền vững, chỉ số này cho thấy mức độ đạt được kết quả của các Mục tiêu phát triển bền vững. Tổng cộng, 5 biến giải thích đã được sử dụng, phản ánh sự phát triển của chuyển đổi số.
Kết quả của nghiên cứu cho thấy sự phát triển của các mạng công nghệ thông tin – truyền thông cũng như sự tham gia của chính phủ trong việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số giúp cải thiện việc đạt được các mục tiêu ở cả Đông Âu và Tây Âu. Điều đáng chú ý là việc sử dụng các yếu tố mới của chuyển đổi số có tác động lớn hơn đến các quốc gia kém phát triển ở Đông Âu. Tuy nhiên, do có nhiều kinh nghiệm hơn trong việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số, dân số của các nước Tây Âu đang thích nghi nhanh hơn với sự xuất hiện của các công nghệ kỹ thuật số mới.
Dựa trên các kết quả thu được, một số khuyến nghị có thể được thực hiện. Theo đó, để đạt được kết quả trong lĩnh vực Mục tiêu phát triển bền vững cần chú ý đến sự phát triển của các công nghệ kỹ thuật số giúp tăng tốc mối quan hệ giữa các bên tham gia trong các mối quan hệ khác nhau. Ngoài ra, những công nghệ như vậy giúp một số lượng lớn người có thể cập nhật các vấn đề liên quan trong quá trình giải quyết các nhiệm vụ được đề ra. Điều đáng chú ý là sự hợp tác giữa các quốc gia ở bất kỳ mức độ phát triển kinh tế nào sẽ đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số trong tất cả các bộ phận dân cư.
Kết quả nghiên cứu có một số hạn chế, đó là thiếu dữ liệu cho một số nước châu Âu. Mặc dù có tính đến tất cả các hạn chế, giả thuyết về mối quan hệ giữa chuyển đổi số và việc đạt được Mục tiêu phát triển bền vững đã được công nhận.
Chú thích:
1. Ahirwar R., Tripathi A.K. E-waste management: A review of recycling process, environmental and occupational health hazards, and potential solutions // Environmental Nanotechnology, Monitoring & Management. 2021. (15). C. 100409.
2. United Nations The 17 Goals [Электронный ресурс]. URL: https://sdgs.un.org/goals.
3. Gouvea R., Kapelianis D., Kassicieh S. Assessing the nexus of sustainability and information & communications technology //Technological Forecasting and Social Change. 2018. (130). C. 39–44.
4. Luna T. [и др.]. Improving energy efficiency in water supply systems with pump scheduling optimization // Journal of Cleaner Pro[1]duction. 2019. (213). C. 342–356.
5. Li J. P. O. [и др.]. Digital technology, tele-medicine and artificial intelligence in ophthalmology: A global perspective // Progress in Retinal and Eye Research. 2021. (82). C. 100900.
6. Lopatkova Y., Agbozo E., Belyaeva Z. Exploring the Relationship between E-Government and Sustainable Development 2019.
7. Omri A. Technological innovation and sustainable development: Does the stage of development matter? //Environmental Impact Assessment Review. 2020. (83). C. 106398.
8. Мамыкин Михаил Сергеевич; Ахминеев Роман Олегович, Уральский федеральный университет имени первого Президента России Б.Н. Ельцина (г. Екатеринбург), Молодой ученый Международный научный журнал № 22 (417)/2022.
