Nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam hiện nay

Nguyễn Thị Hương
Tạp chí điện tử Việt Đức

(Quanlynhanuoc.vn) – Nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh phát triển và hội nhập quốc tế. Tư duy chiến lược giúp cán bộ phân tích tình hình, dự báo xu hướng và đưa ra những chính sách quan trọng, những quyết định phù hợp với lợi ích quốc gia. Do vậy, đòi hỏi đội ngũ cán bộ chiến lược phải nâng cao kỹ năng phân tích, sáng tạo và xử lý thông tin từ nhiều nguồn. Để đạt được mục tiêu này, cần xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, kết hợp lý thuyết và thực tiễn, phát triển khả năng lãnh đạo và tầm nhìn chiến lược dài hạn. Bên cạnh đó, cần có sự hỗ trợ từ những chính sách của Đảng, Nhà nước và môi trường khuyến khích học tập và đổi mới.

Từ khóa: Cán bộ, năng lực, tư duy chiến lược, đội ngũ cán bộ.

1. Đặt vấn đề

Trong bối cảnh khu vực và thế giới ngày càng biến động và phức tạp, Việt Nam đang đối mặt với nhiều cơ hội, thách thức trong tiến trình phát triển và hội nhập quốc tế. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược – những người đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và thực thi chính sách quan trọng của quốc gia. Để dẫn dắt đất nước vượt qua những thách thức, định hướng tương lai phát triển của đất nước, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược cần có năng lực tư duy chiến lược sâu rộng và toàn diện. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, năng lực tư duy chiến lược của nhiều cán bộ hiện còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của tình hình mới. Việc thiếu khả năng phân tích sâu sắc, dự báo chính xác và ra quyết định kịp thời có thể làm giảm hiệu quả lãnh đạo và quản lý. Do đó, nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là yếu tố then chốt để bảo đảm sự phát triển bền vững và thịnh vượng của đất nước.

2. Tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam hiện nay

Trong bối cảnh thế giới không ngừng biến đổi và các thách thức phát sinh liên tục, việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tư duy chiến lược không chỉ là yếu tố then chốt trong việc quản lý, hoạch định chính sách và định hướng phát triển quốc gia mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đối phó với những thách thức toàn cầu, khu vực và những biến động nội tại của Việt Nam. Vì thế, tầm quan trọng đặc biệt của việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho cán bộ cấp chiến lược thể hiện ở một số lý do cụ thể như sau:

Thứ nhất, năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược giúp bảo đảm phát triển bền vững của đất nước. Phát triển bền vững là một trong những mục tiêu chiến lược của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh kinh tế quốc tế. Để bảo đảm đạt được các mục tiêu phát triển dài hạn mà không gây tổn hại đến các nguồn tài nguyên tự nhiên, môi trường hay làm gia tăng khoảng cách xã hội, việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho cán bộ cấp chiến lược là cần thiết. Năng lực tư duy chiến lược giúp đội ngũ cán bộ lãnh đạo có khả năng nhìn nhận các vấn đề không chỉ từ góc độ kinh tế mà còn từ các khía cạnh xã hội, môi trường và chính trị, bảo đảm rằng các quyết định chính sách không làm tổn hại đến sự phát triển bền vững của đất nước.

Thứ hai, năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược giúp đối phó với các thách thức toàn cầu và khu vực. Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức mang tính toàn cầu như biến đổi khí hậu, dịch bệnh và các cuộc khủng hoảng năng lượng. Đồng thời, môi trường địa chính trị ở khu vực Đông Nam Á và châu Á – Thái Bình Dương cũng có nhiều biến động phức tạp, đòi hỏi các nhà lãnh đạo phải có khả năng phản ứng linh hoạt và khéo léo trong việc quản lý các mối quan hệ quốc tế. Việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược giúp các nhà lãnh đạo Việt Nam có khả năng dự đoán trước các nguy cơ và thách thức có thể xảy ra, từ đó xây dựng các chiến lược phòng ngừa và đối phó hiệu quả. Ví dụ, hiện nay biến đổi khí hậu là một vấn đề không thể tránh khỏi và để bảo đảm an ninh lương thực cũng như bảo vệ các cộng đồng dễ bị tổn thương ở các vùng đồng bằng như đồng bằng sông Cửu Long, cán bộ cấp chiến lược cần phải có tư duy dài hạn để lên kế hoạch cho việc quản lý nguồn nước, bảo tồn đất nông nghiệp và chuyển đổi kinh tế phù hợp.

Thứ ba, năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược giúp nâng cao khả năng cạnh tranh quốc gia, khẳng định vị thế trên thế giới. Trong môi trường cạnh tranh toàn cầu, vị thế của một quốc gia không chỉ phụ thuộc vào các yếu tố nội tại như tài nguyên thiên nhiên hay lao động mà còn ở khả năng thích ứng với các xu hướng mới như công nghệ, toàn cầu hóa và chuyển đổi số. Đội ngũ cán bộ cấp chiến lược với năng lực tư duy chiến lược sẽ giúp Việt Nam xây dựng các chiến lược phát triển kinh tế phù hợp với các xu thế toàn cầu, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững và nâng cao khả năng cạnh tranh của quốc gia. Điển hình là cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những thay đổi mạnh mẽ về công nghệ, đòi hỏi các quốc gia phải có chiến lược chuyển đổi số mạnh mẽ và nhất quán. Nếu đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược không nhận thức được tầm quan trọng của việc này, Việt Nam có thể bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua công nghệ và mất đi cơ hội phát triển các ngành công nghiệp tiên tiến.

Thứ tư, năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược giúp xây dựng năng lực lãnh đạo quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Việt Nam ngày càng tham gia sâu vào các tổ chức quốc tế và khu vực như ASEAN, APEC, WTO, CPTPP, EVFTA và Liên hợp quốc. Việc tham gia vào các diễn đàn quốc tế này đòi hỏi cán bộ lãnh đạo có khả năng tư duy chiến lược để hiểu rõ bối cảnh quốc tế, đưa ra các chiến lược đối ngoại hiệu quả và bảo đảm lợi ích quốc gia. Tư duy chiến lược giúp các nhà lãnh đạo Việt Nam xây dựng các chiến lược ngoại giao đa phương, cân bằng mối quan hệ với các cường quốc và giữ vững chủ quyền quốc gia. Ngoài ra, trong bối cảnh toàn cầu hóa, tư duy chiến lược cũng giúp xác định các lĩnh vực mà Việt Nam có thể cạnh tranh và nổi bật trên trường quốc tế, từ đó tạo ra các chiến lược phát triển dài hạn trong các lĩnh vực như công nghệ, nông nghiệp công nghệ cao hay năng lượng tái tạo.

Thứ năm, năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược giúp phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quan trọng để đạt được sự phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia. Đội ngũ cán bộ cấp chiến lược có vai trò then chốt trong việc hoạch định các chính sách về giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, từ đó tạo ra một lực lượng lao động có trình độ cao, phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động trong tương lai. Việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ lãnh đạo giúp họ có khả năng nhận định được các xu hướng phát triển công nghệ và nhu cầu nhân lực của thế giới, từ đó có cơ sở đề đưa ra các chính sách giáo dục phù hợp với thực tiễn. Chẳng hạn, để đáp ứng nhu cầu nhân lực cho cuộc Cách mạng công nghiệp lần thức tư, tư duy chiến lược sẽ giúp các nhà lãnh đạo định hình các chương trình đào tạo kỹ năng số, công nghệ và khoa học dữ liệu, bảo đảm rằng Việt Nam có một lực lượng lao động sẵn sàng cho tương lai.

Thứ sáu, năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược giúp cải thiện quản lý nhà nước và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách của Đảng, Nhà nước. Nâng cao năng lực tư duy chiến lược không chỉ giúp cán bộ cấp chiến lược xây dựng các chính sách dài hạn hiệu quả mà còn cải thiện chất lượng quản lý nhà nước và hiệu quả thực thi chính sách đề ra. Tư duy chiến lược giúp các nhà lãnh đạo có khả năng đánh giá toàn diện các vấn đề, phân tích rủi ro và cơ hội, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp và linh hoạt. Trong quản lý nhà nước, tư duy chiến lược cũng giúp các cán bộ tránh được việc quá tập trung vào các vấn đề ngắn hạn và bị sa lầy vào các chi tiết kỹ thuật mà quên đi bức tranh tổng thể. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc thực thi các chính sách lớn như cải cách hành chính, cải cách thể chế và phát triển các khu vực kinh tế trọng điểm, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp và các ngành.

Như vậy, việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam là một nhiệm vụ cấp bách và có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển bền vững của đất nước. Tư duy chiến lược không chỉ giúp các nhà lãnh đạo có khả năng đối phó với những thách thức toàn cầu và khu vực mà còn tạo điều kiện cho Việt Nam tận dụng các cơ hội phát triển, nâng cao vị thế quốc gia và xây dựng một nền kinh tế cạnh tranh và bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Do đó, cần phải bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng cần thiết nhằm góp phần nâng cao năng lực, tư duy, tầm nhìn, chất lượng, hiệu quả công tác và kinh nghiệm thực tiễn cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Và yêu cầu đặt ra là: bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng là chế độ bắt buộc đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý; là một trong những tiêu chí đánh giá cán bộ và cấp ủy, tổ chức đảng; việc tổ chức thực hiện chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp phải thiết thực, hiệu quả, tránh hình thức.

2. Thực trạng của việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam hiện nay

Việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam đang trở thành một vấn đề cấp bách trong bối cảnh đất nước hội nhập quốc tế sâu rộng, đối mặt với những thách thức và cơ hội lớn. Hiện nay, việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đã đạt được những thành tựu nhất định. Những kết quả này không chỉ thể hiện sự nỗ lực của các cấp lãnh đạo, cơ quan quản lý nhà nước mà còn khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển tư duy chiến lược trong bối cảnh đất nước đang trên con đường hội nhập quốc tế và phát triển bền vững. Một số thành tựu nổi bật trong việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam thể hiện như sau:

Một là, công tác rà soát, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện cơ chế, chính sách đào tạo lý luận chính trị nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo được thực hiện hiệu quả. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy định về xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực, đáp ứng nhiệm vụ. Việc xây dựng đội ngũ cán bộ chiến lược qua mỗi thời kỳ có những tiêu chuẩn nhất định, song phải đảm bào đủ về số lượng, có chất lượng và cơ cấu phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ, đủ sức lãnh đạo đất nước, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh, hạnh phúc. Có thể kể đến, như: Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý, Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; Quy định số 57-QĐ/TW ngày 08/02/2022 của Ban Bí thư về đối tượng, tiêu chuẩn và phân cấp đào tạo lý luận chính trị.

Hai là, hệ thống đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược được cải thiện, đổi mới. Một trong những thành tựu đáng kể trong việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược là sự cải thiện hệ thống đào tạo cán bộ cấp chiến lược, đặc biệt là tại các cơ sở giáo dục và đào tạo lớn như Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và các trường đại học chuyên ngành quản lý. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh, đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế. Các cơ sở giáo dục, đào tạo đã chú trọng hơn đến việc xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp, tích hợp lý thuyết với thực tiễn, cập nhật những kiến thức mới, vấn đề mới trong nước và quốc tế, giúp cán bộ lãnh đạo có khả năng nắm bắt và phân tích các vấn đề chiến lược một cách toàn diện.

Ban Bí thư quyết định mở lớp bồi dưỡng, cập nhật, nâng cao kiến thức cho các Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII) với nhiều đổi mới về nội dung, chương trình, tổ chức lớp học, đặc biệt là việc lựa chọn 29 chuyên đề, bao quát nhiều nội dung quan trọng gắn với những vấn đề căn bản, cốt lõi trong văn kiện Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết Hội nghị Trung ương (khóa XIII) về xây dựng Đảng và Nhà nước; về phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, con người Việt Nam; về an ninh, quốc phòng và đối ngoại; về khoa học lãnh đạo, quản lý trong bối cảnh mới.

Ba là, việc đào tạo và học tập, hợp tác quốc tế được đẩy mạnh. Trong những năm gần đây, Việt Nam đã tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đào tạo cán bộ, đặc biệt là trong việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược. Đại hội XIII của Đảng khẳng định: xây dựng và thực hiện có hiệu quả chiến lược hợp tác và hội nhập quốc tế về giáo dục và đào tạo. Phấn đấu đưa nước ta trở thành một quốc gia mạnh về giáo dục và đào tạo ở khu vực, bắt kịp với trình độ tiên tiến của thế giới, tham gia vào thị trường đào tạo nhân lực quốc tế. Trong hệ thống giáo dục của đất nước, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh là trung tâm quốc gia đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý; cán bộ lý luận; trung tâm quốc gia nghiên cứu lý luận, nghiên cứu khoa học phục vụ việc hoạch định đường lối, chủ trương, chiến lược phát triển đất nước.

Công tác hợp tác quốc tế của Học viện có vai trò quan trọng, trực triếp góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trọng yếu mà Đảng và Chính phủ giao. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh hiện có quan hệ hợp tác với hơn 60 nước và gần 200 đối tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trung, cao cấp, nghiên cứu, tư vấn chính sách ở khắp các châu lục và khu vực trên thế giới. Đặc biệt là hợp tác đào tạo với: Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Singapore trong chương trình đào tạo lãnh đạo cấp cao. Việc này cũng đã góp phần nâng cao chất lượng tư duy chiến lược, giúp các cán bộ lãnh đạo có khả năng áp dụng các kiến thức quốc tế vào thực tiễn phát triển của Việt Nam, đồng thời đẩy mạnh sự hợp tác với các đối tác quốc tế trong nhiều lĩnh vực.

Tổng kết thực hiện Đề án 165 về Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước giai đoạn 2008-2022 đã đánh giá: sau 15 năm triển khai thực hiện Đề án 165 đã đạt được kết quả tích cực, hoàn thành mục tiêu đề ra; tổ chức được nhiều loại hình đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài phù hợp, thiết thực với từng nhóm cán bộ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị. Phần lớn cán bộ có ý thức nghiên cứu, học tập, cập nhật được kiến thức mới, phát triển năng lực công tác, vận dụng kiến thức, kinh nghiệm được đào tạo, bồi dưỡng vào thực tiễn công tác. Quá trình thực hiện Đề án 165 đã xây dựng được mạng lưới hợp tác với nhiều cơ sở đào tạo, chuyên gia có uy tín trong nước và ngoài nước, góp phần nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý.

Trong năm 2022, về bồi dưỡng cán bộ, đã tổ chức các lớp nghiên cứu, trao đổi chuyên đề theo Kế hoạch Hợp tác đào tạo cán bộ giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Cộng sản Trung Quốc bằng hình thức trực tuyến: 4 lớp với 110 học viên (3 lớp lãnh đạo cấp vụ/cục; 1 lớp lãnh đạo cấp tỉnh/bộ). Về bồi dưỡng chức danh, hệ thống Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã triển khai bồi dưỡng chức danh được 34 lớp với 4.214 học viên.

Bốn là, xây dựng Chương trình công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ có bước tiến mới. Năng lực tư duy chiến lược đòi hỏi phải có cái nhìn toàn diện, liên ngành và đa chiều. Việc xây dựng Chương trình công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đúng đắn, phù hợp giúp cán bộ lãnh đạo có cái nhìn sâu rộng hơn về các vấn đề phức tạp, đồng thời phát triển khả năng tư duy chiến lược trong việc xử lý các tình huống đa dạng. Lần đầu tiên, Ban Tổ chức Trung ương xây dựng chương trình công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ toàn khóa để thực hiện trong cả nhiệm kỳ gồm 8 đề án và 22 nhiệm vụ cơ bản. Trong đó, nhiều đề án có tính chiến lược về nghiên cứu, đề xuất, tham mưu trình Lãnh đạo Ban, Bộ Chính trị, Ban Bí thư xây dựng, hoàn thiện các quy định, quy chế, hướng dẫn đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của cả hệ thống chính trị.

Các cơ quan quản lý nhà nước cũng đã tạo ra môi trường khuyến khích sự đổi mới, thúc đẩy tư duy sáng tạo trong quá trình hoạch định và thực thi chính sách. Những cuộc thi, diễn đàn và hội thảo về tư duy sáng tạo trong quản lý nhà nước đã giúp các cán bộ lãnh đạo tìm kiếm và triển khai các giải pháp đột phá, từ đó nâng cao năng lực chiến lược cho đất nước.

Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, đã khẳng định: nhiều cán bộ năng động, sáng tạo, thích ứng với xu thế hội nhập, có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế. Đa số cán bộ lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội ở các cấp có năng lực, phẩm chất, uy tín. Cán bộ cấp chiến lược có bản lĩnh chính trị, kiên định chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có tư duy đổi mới, có khả năng hoạch định đường lối, chính sách và lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện.

Trong năm 2022, tổ chức thành công 3 Hội thảo quốc gia về “Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế” tại Hà Nội, Quảng Nam và Cần Thơ. Qua đó, góp phần làm sáng tỏ các khái niệm và các nội dung trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế theo Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ…

Tuy nhiên, việc nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam hiện nay, vẫn còn gặp nhiều khó khăn và hạn chế, được thể hiện như sau: Hệ thống đào tạo và bồi dưỡng cán bộ cấp hiện vẫn còn tồn tại một số hạn chế, chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của thời đại và nhu cầu thực tiễn. Phần lớn các chương trình đào tạo vẫn chú trọng đến lý thuyết, thiếu sự liên kết với thực tiễn và chưa phát huy tối đa khả năng tư duy chiến lược của người học.

Một bộ phận cán bộ vẫn còn bị ràng buộc bởi tư duy theo khuôn mẫu, truyền thống và thường thiên về cách tiếp cận an toàn, ít rủi ro, có xu hướng dựa vào kinh nghiệm quản lý truyền thống thay vì ứng dụng các phương pháp phân tích hiện đại để giải quyết các thách thức mới. Điều này làm hạn chế khả năng đổi mới và đưa ra các giải pháp chiến lược mang tính đột phá cho các vấn đề phức tạp.

Sự không đồng đều về trình độ và năng lực giữa các cán bộ cấp chiến lược cũng là một vấn đề đáng lưu tâm. Trong khi một số cán bộ đã có nền tảng tư duy chiến lược tốt, được đào tạo bài bản và có kinh nghiệm thực tiễn, vẫn có một bộ phận cán bộ chưa đạt được những kỹ năng cần thiết để thực thi các quyết sách chiến lược quan trọng. Điều này gây khó khăn cho quá trình hoạch định và triển khai các chính sách chiến lược một cách đồng bộ và nhất quán.

Nhiều cán bộ, trong đó có cả cán bộcấp cao thiếu tính chuyên nghiệp, làm việc không đúng chuyên môn, sở trường; Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả cán bộ cấp chiến lược, thiếu gương mẫu, uy tín thấp, năng lực, phẩm chất chưa ngang tầm nhiệm vụ, quan liêu, xa dân, cá nhân chủ nghĩa, vướng vào tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm. Không ít cán bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước thiếu tu dưỡng, rèn luyện, thiếu tính Đảng, lợi dụng sơ hở trong cơ chế, chính sách, pháp luật, cố ý làm trái, trục lợi, làm thất thoát vốn, tài sản của Nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng, bị xử lý kỷ luật đảng và xử lý theo pháp luật. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội…, trong đó có cả cán bộ cao cấp, chậm được ngăn chặn, đẩy lùi.

3. Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam hiện nay

Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức, tuyên truyền và thực hiện nghiêm các văn bản chỉ đạo của Trung ương về công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Tiếp tục thực hiện các văn bản chỉ đạo của Trung ương về công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ là nhiệm vụ quan trọng nhằm bảo đảm chất lượng và hiệu quả công tác cán bộ, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu mới. Đẩy mạnh tuyên truyền và hướng dẫn giúp các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên nhận thức sâu sắc hơn về tầm quan trọng và nhiệm vụ của công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Việc chủ động, tích cực cụ thể hóa và thực hiện các chủ trương, chính sách đào tạo, bồi dưỡng, nhất là các chủ trương, chính sách mới, là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ.

Ngoài ra, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của các chủ thể tham gia vào quá trình đào tạo, bồi dưỡng như các cơ quan tổ chức, bản thân cán bộ và đảng viên trong việc tự giác học tập, rèn luyện. Đồng thời cần tăng cường kiểm tra, giám sát để bảo đảm việc tổ chức thực hiện các chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ diễn ra hiệu quả, đúng định hướng và mục tiêu đã đề ra.

Thứ hai, tiếp tục rà soát, bổ sung và hoàn thiện các quy định, quy chế về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược. Rà soát, bổ sung và hoàn thiện các quy định, quy chế về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ là bước đi cần thiết để bảo đảm quá trình này diễn ra hiệu quả và công bằng. Việc xây dựng các quy định cần được thực hiện theo hướng công khai, minh bạch và cụ thể, nhằm bảo đảm sự rõ ràng trong trách nhiệm và quyền lợi của các bên liên quan. Điều này không chỉ giúp tăng cường tính trách nhiệm của các chủ thể tham gia, mà còn tạo ra môi trường thuận lợi, khoa học cho công tác triển khai đào tạo và bồi dưỡng.

Đồng thời, cần xây dựng một hành lang chính trị và pháp lý đầy đủ, giúp bảo vệ quyền lợi của cán bộ và bảo đảm các chính sách được thực hiện đúng theo quy định. Tiếp tục quán triệt, thực hiện hiệu quả các văn bản đã được ban hành, như: Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; Quy định số 57-QĐ/TW ngày 08/02/2022 của Ban Bí thư về đối tượng, tiêu chuẩn và phân cấp đào tạo lý luận chính trị; Quy định số 80-QĐ/TW ngày 18/8/2022 của Bộ Chính trị về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử;…

Thứ ba, tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp, chương trình đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên. Tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp và chương trình đào tạo, bồi dưỡng, phát huy tối đa tính chủ động và sáng tạo của người học là yếu tố cốt lõi để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp, đặc biệt là cán bộ cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Nội dung đào tạo cần đa dạng, phong phú, không chỉ trang bị kiến thức chuyên môn mà còn phát triển tư duy chiến lược, tầm nhìn toàn diện, cùng với kỹ năng lãnh đạo, quản lý và xử lý tình huống thực tế. Các hình thức đào tạo cần linh hoạt, kết hợp nhiều phương pháp hiện đại như học trực tuyến, thực hành nhóm và tiếp cận các mô hình học tập tiên tiến. Ngoài ra, nội dung đào tạo cần gắn kết chặt chẽ với vị trí việc làm và chức trách cụ thể của cán bộ, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tiễn của công việc, từ đó xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ năng lực và tầm nhìn chiến lược để lãnh đạo và quản lý trong bối cảnh hội nhập và phát triển.

Nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên là một yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Các cơ sở đào tạo cần xây dựng chiến lược dài hạn phát triển đội ngũ giảng viên, tập trung vào việc thu hút những chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành và các cán bộ lãnh đạo, quản lý giàu kinh nghiệm tham gia giảng dạy. Bên cạnh đó, cần mở rộng mạng lưới báo cáo viên và giảng viên thỉnh giảng để cung cấp kiến thức chuyên sâu, thực tiễn, đa dạng hóa nội dung học tập. Các cơ sở đào tạo trong nước cũng nên tăng cường liên kết với các tổ chức giáo dục quốc tế và các chuyên gia nước ngoài có uy tín để tham gia vào quá trình đào tạo. Việc này không chỉ giúp cập nhật các kiến thức mới nhất trên thế giới mà còn mang lại những phương pháp tiếp cận tiên tiến, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ có tư duy toàn cầu. Điều này cũng tạo cơ hội cho cán bộ học hỏi kinh nghiệm quốc tế, qua đó nâng cao khả năng lãnh đạo và quản lý trong môi trường ngày càng hội nhập.

Thứ tư, chủ động trong việc áp dụng thành quả khoa học công nghệ vào trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Ứng dụng thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư trong đào tạo và bồi dưỡng cán bộ là một bước tiến quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ cấp chiến lược, theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), học máy (Machine Learning) và các hệ thống đào tạo trực tuyến cần được tích hợp vào quá trình giảng dạy, giúp cá nhân hóa và tối ưu hóa việc học tập cho từng cán bộ. Việc đẩy mạnh ứng dụng các phương pháp dạy và học hiện đại như học tập trực tuyến, mô phỏng tình huống thực tế và thực hành qua thực tế ảo có thể tăng cường khả năng tiếp thu kiến thức và kỹ năng của cán bộ. Các hệ thống quản lý học tập giúp giảng viên theo dõi và đánh giá hiệu quả học tập một cách toàn diện, từ đó điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy kịp thời. Bên cạnh đó, việc áp dụng công nghệ không chỉ giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực mà còn tạo ra môi trường học tập linh hoạt, thúc đẩy tư duy sáng tạo và nâng cao năng lực tự học của cán bộ. Điều này góp phần xây dựng một đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất và năng lực để đáp ứng các thách thức và yêu cầu trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Thứ năm, khuyến khích nêu cao tinh thần trách nhiệm và ý thức tự học tập, tự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên. Nêu cao tinh thần trách nhiệm và ý thức tự học tập, tự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên là yếu tố quan trọng để xây dựng đội ngũ lãnh đạo có năng lực và phẩm chất đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Mỗi cán bộ, đảng viên cần nhận thức rõ vai trò của việc tự học, tự rèn luyện không chỉ để nâng cao kiến thức, mà còn để hoàn thiện đạo đức, lối sống và kỹ năng lãnh đạo. Điều này cần đi đôi với việc giữ gìn kỷ luật, kỷ cương, tuân thủ nghiêm túc các quy định của tổ chức, tạo nên một môi trường học tập và làm việc nghiêm túc, hiệu quả. Việc khắc phục tình trạng học tập hình thức, lười học và ngại học lý luận chính trị là cần thiết. Tránh tình trạng học chỉ để hoàn thiện bằng cấp, chứng chỉ mà cần xác định rõ tư tưởng học để nâng cao kiến thức thực sự, đáp ứng yêu cầu chức danh một cách thực chất. Các cơ quan, tổ chức cũng cần có các biện pháp giám sát và đánh giá hiệu quả học tập để bảo đảm rằng quá trình học tập, rèn luyện của cán bộ không chỉ mang tính chất hình thức.

Thứ sáu, tạo môi trường làm việc, văn hóa công vụ tích cực, cởi mở thúc đẩy tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ. Tạo môi trường làm việc thúc đẩy tư duy chiến lược là yếu tố quan trọng trong việc phát triển năng lực lãnh đạo của đội ngũ cán bộ. Một môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới sẽ giúp cán bộ tự do phát huy khả năng tư duy, thử nghiệm những ý tưởng mới và đóng góp vào quá trình ra quyết định chiến lược. Các tổ chức và cơ quan nhà nước cần xây dựng văn hóa làm việc trong đó mọi cán bộ được khuyến khích tham gia tích cực vào việc xây dựng chính sách và quyết định chiến lược, tạo cơ hội cho họ rèn luyện tư duy chiến lược thông qua việc đối mặt với các thách thức thực tế.

4. Kết luận

Nâng cao năng lực tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở Việt Nam là nhiệm vụ cấp thiết, góp phần quyết định vào sự phát triển bền vững của đất nước. Để thực hiện điều này, cần có sự đổi mới toàn diện từ chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy, đến việc tạo ra môi trường làm việc khuyến khích sáng tạo và đổi mới. Bên cạnh đó, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và ứng dụng công nghệ 4.0 vào đào tạo cũng đóng vai trò quan trọng. Đồng thời, cán bộ cần tự giác học tập, rèn luyện, kết hợp với việc duy trì kỷ luật nghiêm túc. Những giải pháp này không chỉ nâng cao năng lực tư duy mà còn giúp cán bộ sẵn sàng đối phó với thách thức và nắm bắt cơ hội trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Đội ngũ cán bộ có tầm nhìn chiến lược sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của Việt Nam.

Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương (2018). Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
2. Ban Chấp hành Trung ương (2022). Kết luận số 39-KL/TW ngày 18/7/2022 của Bộ Chính trị về chủ trương bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước.
3. Ban Chấp hành Trung ương (2024). Quy định 145-QĐ/TW ngày 10/5/2024 của Bộ Chính trị quy định về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
5. Khai giảng Lớp bồi dưỡng với Ủy viên dự khuyết BCH Trung ương Đảng. https://www.vietnamplus.vn/khai-giang-lop-boi-duong-voi-uy-vien-du-khuyet-bch-trung-uong-dang-post844378.vnp.
6. Công tác hợp tác quốc tế góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. https://nhandan.vn/cong-tac-hop-tac-quoc-te-gop-phan-nang-cao-chat-luong-dao-tao-boi-duong-can-bo-lanh-dao-quan-ly-cac-cap-post830116.html.
7. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đáp ứng yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược ngang tầm nhiệm vụ. https://xaydungdang.org.vn/can-bo/cong-tac-dao-tao-boi-duong-can-bo-dap-ung-yeu-cau-xay-dung-doi-ngu-can-bo-cac-cap-nhat-la-cap-chien-luoc-16434.