Trung tá Vũ Minh Thành
NCS Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị ở các đơn vị cơ sở là nhu cầu tất yếu trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin hiện nay. Nhiều đơn vị cơ sở trong Quân đội cũng đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động này, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị cho bộ đội. Trên cơ sở nghiên cứu một số mô hình ở các đơn vị tiêu biểu, bài viết rút ra một số kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị tại các đơn vị cơ sở quân đội hiện nay.
Từ khóa: Đơn vị cơ sở; công nghệ thông tin; giáo dục chính trị; ứng dụng; Quân đội.
1. Đặt vấn đề
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã và đang tác động sâu sắc, trực tiếp đến mọi mặt hoạt động kinh tế, giáo dục, văn hóa – xã hội… của các quốc gia trên thế giới. Tác động của bước chuyển to lớn này tạo ra những cơ hội; đồng thời, cũng là những thách thức đối với việc phát triển văn hóa – xã hội nói chung, công tác giáo dục và đào tạo nói riêng. Do đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục là vấn đề quan trọng và cần thiết hiện nay.
Hoạt động giáo dục chính trị ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội là hoạt động nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, truyền thống của dân tộc, của Đảng, của Quân đội nhằm bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức tốt đẹp và ý chí quyết tâm phấn đấu của cán bộ, chiến sĩ thúc đẩy họ vươn lên vượt mọi khó khăn, gian khổ, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, “Mẫu mực tiêu biểu”.
Hoạt động giáo dục chính trị cho cán bộ, chiến sĩ ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội được tiến hành với nhiều hình thức, như: học tập chính trị, sinh hoạt chính trị – tư tưởng, Ngày Chính trị và văn hóa tinh thần, đọc báo, nghe đài, xem truyền hình… Trong đó, mỗi hình thức lại có cách thức tổ chức khác nhau. Trong bối cảnh phát triển của khoa học – công nghệ như hiện nay, nhiều đơn vị trong toàn quân đã chú trọng đẩy mạnh ứng dụng những thành tựu của công nghệ vào nâng cao chất lượng các hình thức giáo dục và đổi mới các phương tiện kỹ thuật phục vụ hoạt động giáo dục. Thực tiễn đó để lại nhiều bài học kinh nghiệm hay; đồng thời, gợi mở những vấn đề đặt ra cho quá trình đổi mới giáo dục chính trị cho cán bộ, chiến sĩ trong Quân đội.
2. Thực tiễn ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị của một số đơn vị cơ sở quân đội
(1) Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị ở Binh chủng Thông tin liên lạc.
Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Binh chủng Thông tin liên lạc xác định: ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, phổ biến giáo dục pháp luật. Trên cơ sở phát huy ưu thế hạ tầng viễn thông, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, chỉ huy các cấp có nhiều phương pháp giáo dục chính trị, phổ biến, giáo dục pháp luật rất thiết thực, hiệu quả. Xuất phát từ đặc điểm những năm trước, việc thực hiện nền nếp thông qua bài giảng chính trị ở một số đơn vị cơ sở vẫn còn mang tính hình thức, chất lượng, hiệu quả chưa cao. Để khắc phục tình trạng này, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Binh chủng lãnh đạo, chỉ đạo toàn Binh chủng phân công Cục Chính trị Binh chủng dự giảng, thông qua bài giảng đến đầu mối cấp đại đội, tiểu đoàn của các đơn vị nhằm vừa trực tiếp kiểm tra, đánh giá chất lượng giảng dạy chính trị, vừa bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ chính trị phương pháp tiến hành.
Cùng với đó, Binh chủng còn áp dụng hình thức học tập trực tuyến qua hệ thống truyền hình, giao ban trực tuyến góp phần khắc phục được khoảng cách địa lý, tiết kiệm thời gian, công sức, kinh phí… Trước đây, tại các tổ, trạm lẻ phải luân phiên cử cán bộ lên tuyến để tổ chức học tập theo đợt, mỗi đợt dồn ghép nhiều nội dung nên việc học tập thường chậm, chất lượng có mặt còn hạn chế… Đến nay, việc tổ chức học tập trực tuyến, học tập trên mạng nội bộ cơ bản đã khắc phục được những bất cập trên. Đặc biệt, trong giai đoạn đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, hình thức giáo dục chính trị, phổ biến giáo dục pháp luật trực tuyến đã phát huy được hiệu quả tích cực.
(2) “Ứng dụng nền tảng số mở” ở các đơn vị thuộc Quân khu 7.
Việc đổi mới phương thức, sử dụng công nghệ số trong công tác tại các đơn vị của Quân khu 7 thời gian qua đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, chỉ huy điều hành các cấp. Tiêu biểu có sáng kiến “Ứng dụng nền tảng số mở trong tổ chức kiểm tra nhận thức, thi tuyên truyền trắc nghiệm trực tuyến” của nhóm tác giả trẻ ở Trung đoàn 5, Sư đoàn 5. Sáng kiến được xây dựng và hoạt động tương thích với các thiết bị, như: điện thoại thông minh, máy tính bảng, có giao diện trực quan bằng tiếng Việt, gồm các tính năng: kiểm tra nhận thức chính trị, quản lý dữ liệu câu hỏi, thư viện tra cứu.
Sáng kiến gồm 5 phần, như: tổng quan, cài đặt đề thi, cài đặt đơn vị tham gia thi, trang thông tin và xuất bản. Điểm nổi bật của sáng kiến là dựa trên nền tảng website mở Myaloha, giúp đơn vị tự chủ trong việc tạo hội thi mà không bị phụ thuộc vào đơn vị lập trình, có nhiều tùy chọn, như: tạo ngân hàng câu hỏi, trộn ngẫu nhiên câu hỏi, cài đặt thời gian, số lần làm bài, tự động mở đóng đề, đặt password cho các kỳ thi nội bộ, thống kê báo cáo kết quả phục vụ cho các đợt kiểm tra.
(3) Lữ đoàn 172: phát huy hiệu quả của các sáng kiến, mô hình giáo dục chính trị, phổ biến giáo dục pháp luật.
Để tổ chức có hiệu quả Chỉ thị số 2423-CT/QUTW ngày 09/11/2023 của Ban Thường vụ Quân ủy Trung ương về đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị trong giai đoạn mới, Đảng ủy, Chỉ huy Lữ đoàn 172, Vùng 3 Hải quân quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, chú trọng đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp bằng nhiều cách làm mới, linh hoạt như ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy; góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị tại đơn vị.
Nhiều đơn vị trong Lữ đoàn đã ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục chính trị với các mô hình hay, cách làm sáng tạo, tiêu biểu, như: Mô hình Sáng mãi phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ – Người chiến sĩ Hải quân” dạng format chương trình vừa học, vừa chơi; mô hình “Thượng tôn pháp luật”; “Con thuyền tri thức”. Sáng kiến “Thượng tôn pháp luật” đã tạo ra một sản phẩm hữu ích, giúp cán bộ, chiến sĩ không cần tiếp cận thông tin pháp luật trên sách, tài liệu giấy mà có thể vừa học, vừa chơi để nắm kiến thức, thông qua trò chơi trắc nghiệm trên những chiếc điện thoại thông minh, chỉ qua vài thao tác đơn giản, dễ dàng thao tác, sử dụng qua quét mã QR, truy cập đường link.
3. Một số kinh nghiệm
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin.
Các cơ quan, đơn vị phải tổ chức quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng về đổi mới công tác giáo dục chính trị, trọng tâm là Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 01/7/2014 của Bộ Chính trị (khóa XI) về đẩy mạnh ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, hội nhập quốc tế; Chỉ thị số 2423-CT/QUTW. Trên cơ sở đó, các cấp ủy, chỉ huy cơ quan, đơn vị cụ thể hóa thành nghị quyết, chương trình, kế hoạch hành động của cấp mình theo từng năm, giai đoạn, bảo đảm tính toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm và có tính khả thi cao. Trong đó, nội dung cần tập trung vào những vấn đề thực tiễn đặt ra, như: nâng cấp các phần mềm cơ sở dữ liệu; ứng dụng công nghệ thông tin vào các hình thức giáo dục chính trị, tăng cường các phương tiện kỹ thuật hiện đại phục vụ giáo dục chính trị.
Quá trình thực hiện, cần kết hợp chặt chẽ giữa nâng cao năng lực lãnh đạo của cấp ủy với phát huy vai trò trách nhiệm của người chỉ huy trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ. Chú trọng phát huy vai trò trách nhiệm của hệ thống chỉ huy các cấp, nhất là cán bộ chủ trì, người đứng đầu cơ quan, đơn vị; gắn kết quả hoàn thành nhiệm vụ của đội ngũ này với kết quả ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị.
Đẩy mạnh phong trào “Thi đua Quyết thắng” gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, tổng kết, rút kinh nghiệm; đồng thời, động viên, khen thưởng kịp thời những tập thể, cá nhân có nhiều sáng kiến, thành tích trong nghiên cứu, ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin phục vụ thiết thực cho hoạt động giáo dục chính trị của các đơn vị cơ sở trong Quân đội.
Bên cạnh đó, cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo việc đổi mới nội dung, phương pháp tuyên truyền, giáo dục về ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị theo hướng đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả. Thông qua giáo dục, giúp cán bộ, chiến sĩ, nhất là cấp ủy, chỉ huy các cấp trong Quân đội nhận thức sâu sắc ý nghĩa, tầm quan trọng của công nghệ thông tin đối với hoạt động quân sự, quốc phòng nói chung và công tác giáo dục chính trị nói riêng, tính ưu việt, vượt trội về năng suất, hiệu quả công việc mà công nghệ mới mang lại so với các thế hệ công nghệ trước đây; đồng thời, chỉ rõ những tác động, mặt trái đối với lĩnh vực quân sự, quốc phòng, từ đó có nhận thức đầy đủ và nâng cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và thực hành ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin trong cơ quan, đơn vị.
Hai là, đẩy mạnh ứng dụng các thành tựu mới về công nghệ thông tin trong hoạt động quân sự, quốc phòng.
Trong thời đại công nghệ số với sự bùng nổ của internet, việc cán bộ chính trị sở hữu những chiếc máy tính hay điện thoại thông minh có kết nối internet ngày càng trở nên phổ biến. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đã làm thay đổi hoàn toàn phương thức giáo dục truyền thống, vươn tới một không gian giáo dục chủ động và linh hoạt. Hơn nữa, đối tượng giáo dục là những thanh niên thế hệ “gen Z” – thanh niên “bản địa số” đã nắm bắt được nền tảng kỹ thuật số trước khi bước vào môi trường quân ngũ. Do đó, dễ thích nghi với những ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị. Những nền tảng số cho giáo dục ngày càng được ứng dụng rộng rãi ở hầu hết các đơn vị cơ sở.
Một số nền tảng số mà cán bộ chính trị ở đơn vị có thể tham khảo, như: E-learning là một hình thức giáo dục, học tập dựa trên sự kết nối của internet. Cán bộ và chiến sĩ đều có thể tham gia vào lớp học được mở trên hệ thống thông qua máy tính, phương tiện nghe nhìn có kết nối internet. Khi đăng nhập vào hệ thống, không gian được tổ chức như một lớp học, giảng viên có thể trực tiếp giảng dạy cho người học hoặc giao bài tập, lưu trữ bài giảng, tài liệu học tập dưới nhiều định dạng khác nhau, như: Word, PDF, Video… Người được giáo dục có thể theo dõi nội dung giáo dục trực tiếp hoặc có thể lĩnh hội bất cứ lúc nào, tham gia trong thời gian mở, thực hiện các bài kiểm tra trắc nghiệm, tự luận, đúng sai…
Cụ thể E-learning có những công cụ hỗ trợ giáo dục như: sử dụng công cụ soạn bài điện tử; công cụ mô phỏng; công cụ tạo bài kiểm tra; công cụ tạo bài trình bày có multimedia; công cụ seminar điện tử…Ngoài ra, còn có một số các ứng dụng phần mềm, như: Camtasia Studio. Những phần mềm này cho phép dễ dàng tạo các video giáo dục về lịch sử, truyền thống; tuyên truyền các vấn đề mới trong chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và thông tin tình hình thế giới, khu vực và trong nước với khả năng của chương trình là không giới hạn. Kết nối thông qua các phim ghi hình màn hình, âm thanh, tường thuật giọng nói, PowerPoint, các video hình trong hình và webcam.
Ba là, nâng cao năng lực số của đội ngũ cán bộ chính trị đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác giáo dục chính trị ở các đơn vị cơ sở.
Nâng cao kỹ năng số của cán bộ chính trị cần tập trung vào các kỹ năng chủ yếu, như: vận hành thiết bị số, phần mềm và dịch vụ số; đánh giá, lựa chọn công nghệ; kỹ năng tìm kiếm, đánh giá, tổ chức, sử dụng và phân phối và lưu trữ thông tin; kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong môi trường số (thực hiện quyền và dịch vụ công trong môi trường số; tham gia và vận hành các cộng đồng/nhóm/diễn đàn; tương tác và chia sẻ thông tin; giao tiếp, nhận thức các chuẩn mực hành vi; xây dựng và thực hành quy tắc ứng xử trong môi trường số); kỹ năng sáng tạo nội dung số (sửa đổi, tạo nội dung số với các định dạng khác nhau; biết cách tra cứu về bản quyền và giấy phép đối với các nội dung số; sử dụng các ngôn ngữ lập trình); kỹ năng an ninh và an toàn trên không gian mạng (bảo vệ các thiết bị; bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư; sử dụng và chia sẻ thông tin bảo đảm an toàn cho cá nhân và người khác; bảo vệ môi trường trước tác động của công nghệ số),…
Bốn là, tăng cường củng cố, nâng cấp hệ thống vật tư, trang bị hiện đại phục vụ giáo dục chính trị ở các đơn vị cơ sở.
Trong đó, cần đầu tư bảo đảm trang bị, phương tiện phục vụ cho công tác giáo dục chính trị: triển khai củng cố, bổ sung, cải tạo, làm mới phòng học tập chính trị, bàn học, máy trình chiếu, phòng Hồ Chí Minh, phòng truyền thống, thư viện, tủ sách pháp luật, ngăn, tủ sách học tập chính trị, bảng viết; pano, khẩu hiệu, bảng tin, bảng chấm thi đua, bộ truyền thanh nội bộ… góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị tại các cơ quan, đơn vị. Bên cạnh đó, cần tổ chức in ấn, phát hành bài giảng, tài liệu, chuyên đề; đề cương giáo dục, tuyên truyền. Căn cứ Thông tư số 138/TT-BQP ngày 10/11/2020 của Bộ Quốc phòng “Quy định chế độ, định mức, tiêu chuẩn đời sống văn hóa tinh thần trong Quân đội nhân dân Việt Nam”, Cục Chính trị phân bổ kinh phí, vật chất, trang bị, phương tiện cho các cơ quan, đơn vị đúng quy định.
4. Kết luận
Trong giai đoạn hiện nay, công tác giáo dục chính trị là một bộ phận của công tác tư tưởng, có vai trò to lớn đối với nhiệm vụ giáo dục, bồi dưỡng, xây dựng, phát triển con người mới xã hội chủ nghĩa, góp phần hoàn thiện phẩm chất nhân cách, năng lực, bản lĩnh chính trị cho cán bộ, chiến sĩ ở đơn vị cơ sở quân đội hoàn thành tốt mọi chức trách, nhiệm vụ được giao.
Việc thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục chính trị góp phần không nhỏ nâng cao chất lượng hiệu, quả công tác giáo dục chính trị ở đơn vị cơ sở, từ đó, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, “mẫu mực tiêu biểu”, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: “Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, tạo tiền đề vững chắc phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 336.
2. Thường vụ Quân ủy Trung ương (2011). Báo cáo tổng kết 12 năm thực hiện Chỉ thị số 124-CT/QUTW ngày 31/3/2011 về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới và 10 năm thực hiện Đề án “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới”.
3. Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục chính trị ở đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/04/09/giai-phap-nang-cao-chat-luong-giao-duc-chinh-tri-o-don-vi-co-so-trong-quan-doi-nhan-dan-viet-nam/
4. Một số giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng giáo dục chính trị ở các đơn vị cơ sở quân đội.https://www.quanlynhanuoc.vn/2023/12/05/mot-so-giai-phap-co-ban-nang-cao-chat-luong-giao-duc-chinh-tri-o-cac-don-vi-co-so-quan-doi/
