Thượng tá, ThS. Đinh Văn Phúc
Trung tá, ThS. Chu Công Pho
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Chuyển đổi số trong quân đội là xu thế tất yếu, góp phần nâng cao sức mạnh tổng hợp, bảo đảm linh hoạt trong chỉ huy, tác chiến. Quân ủy Trung ương khẳng định: “Phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội là một trong các đột phá quan trọng hàng đầu, là mũi nhọn tiên phong góp phần xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”1. Trong các học viện, trường sĩ quan, ứng dụng chuyển đổi số không chỉ đổi mới huấn luyện, giảng dạy và quản lý mà còn tác động trực tiếp đến ý thức, bản lĩnh và phẩm chất nghề nghiệp của sĩ quan trẻ. Tuy nhiên, một bộ phận sĩ quan trẻ vẫn thụ động, thiếu sáng tạo trong ứng dụng chuyển đổi số. Do đó, việc nghiên cứu và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, cấp thiết hiện nay.
Từ khóa: Chuyển đổi số; sĩ quan trẻ; học viện, trường sĩ quan quân đội; ý thức; ứng dụng.
1. Đặt vấn đề
Ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội vừa là kết quả của quá trình giáo dục – đào tạo, là tổng thể tri thức, tình cảm, niềm tin và ý chí được hình thành trong quá trình học tập, rèn luyện, công tác, thể hiện thái độ, trách nhiệm và hành động của họ đối với việc tiếp nhận, sử dụng và phát huy hiệu quả công nghệ số phục vụ nhiệm vụ học tập, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và quản lý trong quân đội, vừa là nhân tố chủ quan quyết định đến chất lượng và hiệu quả ứng dụng chuyển đổi số trong môi trường quân sự. Việc nâng cao ý thức cho đội ngũ sĩ quan trẻ – những chủ thể trực tiếp tham gia và lan tỏa chuyển đổi số trong môi trường nhà trường quân đội là yêu cầu đòi hỏi tất yếu trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, từ đó, góp phần quantrọng nhằm phát huy nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho sự nghiệp hiện đại hóa quân đội trong thời kỳ mới.
2. Ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội
Thứ nhất, tri thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội.
Tri thức trong ứng dụng chuyển đổi số là tập hợp các kiến thức thực hành, kỹ năng vận dụng và phương pháp làm việc số mà sĩ quan trẻ cần để đưa công nghệ vào giải quyết nhiệm vụ chuyên môn. Nó bao gồm năng lực sử dụng thành thạo hệ thống E-learning, phần mềm quản lý đào tạo, cơ sở dữ liệu học viên, công cụ mô phỏng và ứng dụng phân tích dữ liệu; biết triển khai quy trình số hóa thủ tục, bảo đảm an toàn thông tin trong xử lý dữ liệu; và khả năng tích hợp công cụ số vào kế hoạch giảng dạy, huấn luyện, kiểm tra, đánh giá.
Trong thực tế, tri thức ứng dụng giúp sĩ quan trẻ không chỉ biết sử dụng công nghệ mà còn biết vận dụng đúng phương pháp, như tổ chức bài giảng kết hợp trực tuyến và trực tiếp, thiết kế bài tập thực hành trên nền tảng số, khai thác dữ liệu để cải tiến huấn luyện và đưa ra quyết định kịp thời. Vì vậy, việc bồi dưỡng tri thức này cần gắn liền với thực hành tại đơn vị, mô phỏng các tình huống thực tế, huấn luyện tác nghiệp trên môi trường số và đánh giá năng lực dựa trên khả năng ứng dụng. Qua đó, hình thành đội ngũ sĩ quan trẻ có năng lực làm chủ công nghệ, chủ động, sáng tạo và hiệu quả trong quá trình chuyển đổi số của học viện, nhà trường.
Thứ hai, tình cảm của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số.
Tình cảm này được thể hiện ở sự hứng thú, yêu thích, tự hào và tinh thần gắn bó của sĩ quan trẻ với quá trình đổi mới công nghệ trong công tác giảng dạy, huấn luyện và quản lý. Đó là trạng thái cảm xúc tích cực khiến họ chủ động tìm tòi, sáng tạo, vượt qua khó khăn kỹ thuật và sẵn sàng tiếp nhận cái mới. Tình cảm này được hình thành từ niềm tự hào nghề nghiệp, lòng yêu khoa học – công nghệ, sự tin tưởng vào chủ trương hiện đại hóa quân đội và trải nghiệm thành công khi ứng dụng công cụ số vào nhiệm vụ.
Trong thực tế, ở những đơn vị có môi trường học tập, nghiên cứu số hóa mạnh, sĩ quan trẻ thường thể hiện tinh thần hào hứng, sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ đồng đội trong chuyển đổi số. Ngược lại, khi thiếu cảm xúc gắn bó, họ dễ xem đây là nhiệm vụ áp đặt, dẫn đến thụ động, hình thức. Vì vậy, việc nuôi dưỡng tình cảm tích cực cần gắn với giáo dục lý tưởng, tôn vinh các tập thể, cá nhân tiêu biểu trong ứng dụng công nghệ, tạo bầu không khí thi đua, khích lệ niềm tự hào và khát vọng sáng tạo của sĩ quan trẻ.
Thứ ba, niềm tin của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội.
Niềm tin là yếu tố định hướng và duy trì hành vi tích cực của sĩ quan trẻ trong quá trình ứng dụng chuyển đổi số. Đó là sự tin tưởng vào tính đúng đắn của chủ trương, chính sách của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về chuyển đổi số, cũng như niềm tin vào hiệu quả thực tiễn của công nghệ trong giảng dạy, huấn luyện và quản lý. Khi có niềm tin vững chắc, sĩ quan trẻ sẽ chủ động tiếp cận, sáng tạo, mạnh dạn áp dụng các giải pháp kỹ thuật mới, vượt qua tâm lý e ngại, hoài nghi hay ỷ lại.
Niềm tin đó được củng cố thông qua những kết quả cụ thể của chuyển đổi số: các hệ thống quản lý đào tạo, thi cử, hồ sơ học viên, mô phỏng huấn luyện… hoạt động hiệu quả, tạo thuận lợi cho công tác. Ngược lại, nếu thiếu niềm tin, sĩ quan trẻ dễ biểu hiện thụ động, nghi ngại hoặc chống đối ngầm khi triển khai nhiệm vụ. Vì vậy, cần củng cố niềm tin bằng việc tăng cường thông tin, truyền thông nội bộ, nêu gương lãnh đạo, tôn vinh tập thể, cá nhân tiêu biểu và duy trì sự nhất quán, minh bạch trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện chuyển đổi số ở các học viện, trường sĩ quan.
Thứ tư, ý chí của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội.
Ý chí là sức mạnh tinh thần thể hiện bản lĩnh, nghị lực và quyết tâm của sĩ quan trẻ trong quá trình ứng dụng chuyển đổi số. Đây là yếu tố giúp họ kiên định vượt qua khó khăn về hạ tầng kỹ thuật, khối lượng công việc lớn và yêu cầu cao về năng lực công nghệ. Khi có ý chí vững vàng, sĩ quan trẻ không ngại thay đổi, không e dè trước cái mới, sẵn sàng học hỏi, dấn thân và chịu trách nhiệm với nhiệm vụ được giao.
Ý chí mạnh mẽ thúc đẩy họ chủ động tự học, tự rèn luyện kỹ năng số, tích cực tham gia các phong trào sáng tạo, đổi mới phương pháp công tác, giảng dạy và huấn luyện. Đó cũng là cơ sở để biến tri thức, tình cảm và niềm tin thành hành động thực tiễn, giúp sĩ quan trẻ làm chủ công nghệ, hoàn thành tốt nhiệm vụ ứng dụng chuyển đổi số trong học tập, công tác, nghiên cứu khoa học.
Như vậy, ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số là một chỉnh thể thống nhất giữa tri thức, tình cảm, niềm tin và ý chí, được hình thành trong quá trình giáo dục, rèn luyện và tự tu dưỡng. Khi bốn yếu tố này phát triển hài hòa, đồng bộ, sẽ tạo nên động lực nội sinh mạnh mẽ, giúp sĩ quan trẻ chủ động, sáng tạo và có trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Hiện nay, quá trình chuyển đổi số trong các học viện, trường sĩ quan quân đội đang được triển khai mạnh mẽ, từng bước thay đổi phương thức dạy – học, quản lý và nghiên cứu khoa học. Cùng với sự phát triển đó, ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số có nhiều chuyển biến tích cực. Đa số sĩ quan trẻ nhận thức rõ tầm quan trọng của công nghệ số, chủ động học tập, tiếp cận các phần mềm quản lý, khai thác hệ thống dữ liệu dùng chung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), mô phỏng huấn luyện và các nền tảng học tập trực tuyến.
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận sĩ quan trẻ chưa thật sự chủ động, còn tâm lý e ngại thay đổi, thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ mới, hoặc coi việc ứng dụng chuyển đổi số là nhiệm vụ hành chính, hình thức. Ở một số đơn vị, điều kiện cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, môi trường học tập chưa đồng bộ cũng ảnh hưởng đến ý thức và động lực tham gia của họ. Thực trạng này đòi hỏi phải có những giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức, tình cảm, niềm tin và ý chí của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số.
3. Giải pháp nâng cao ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số
Một là, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng nhận thức cho sĩ quan trẻ về ý nghĩa và trách nhiệm trong ứng dụng chuyển đổi số.
Các học viện, trường sĩ quan cần tổ chức thường xuyên các lớp bồi dưỡng, hội thảo, tọa đàm chuyên đề về ứng dụng công nghệ số trong công tác, qua đó giúp sĩ quan trẻ nhận thức sâu sắc việc ứng dụng công nghệ không chỉ phục vụ công việc cá nhân mà còn góp phần vào quá trình hiện đại hóa quân đội. Cùng với đó, cần lồng ghép nội dung chuyển đổi số vào chương trình đào tạo, huấn luyện chính trị – tư tưởng, gắn việc học lý thuyết với thực hành, trải nghiệm thực tế tại các mô hình đơn vị số hóa. Ngoài ra, cấp ủy, chỉ huy cần quan tâm giáo dục ý thức tự học, tự cập nhật kiến thức số, coi đây là tiêu chí đánh giá thi đua của từng cá nhân. Khi được trang bị đầy đủ tri thức, hiểu rõ tầm quan trọng và trách nhiệm trong ứng dụng chuyển đổi số, sĩ quan trẻ sẽ hình thành thái độ chủ động, tích cực, tạo nền tảng cho sự phát triển ý thức tự giác và hành động sáng tạo trong công việc.
Hai là, xây dựng môi trường ứng dụng chuyển đổi số tích cực, an toàn và khuyến khích sáng tạo trong các học viện, trường sĩ quan.
Môi trường là yếu tố quan trọng tác động trực tiếp đến việc hình thành và phát triển ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng công nghệ. Vì vậy, các học viện, trường sĩ quan cần tạo ra một môi trường làm việc, học tập thân thiện với công nghệ, trong đó việc ứng dụng công nghệ số trở thành thói quen, nếp nghĩ và văn hóa hành động hằng ngày. Cần xây dựng hệ thống hạ tầng công nghệ hiện đại, bảo đảm đường truyền, dữ liệu an toàn, đồng thời phát triển các nền tảng số phục vụ học tập, huấn luyện, nghiên cứu, quản lý hành chính. Cùng với đó, khuyến khích các mô hình “phòng học thông minh”, “thư viện điện tử”, “câu lạc bộ công nghệ số”, tạo cơ hội cho sĩ quan trẻ được trải nghiệm, trao đổi, học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng số trong thực tiễn. Môi trường tốt còn là nơi khích lệ tinh thần sáng tạo, dám thử nghiệm và chấp nhận đổi mới, giúp sĩ quan trẻ không ngừng rèn luyện khả năng thích ứng, phát huy năng lực tư duy công nghệ, từ đó hình thành ý thức tích cực, chủ động trong ứng dụng chuyển đổi số ở mọi lĩnh vực công tác.
Ba là, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo và hoàn thiện cơ chế quản lý việc ứng dụng chuyển đổi số trong học viện, trường sĩ quan.
Để ý thức của sĩ quan trẻ chuyển từ nhận biết sang hành động bền vững, cần có chỉ đạo rõ ràng, quyết liệt và cơ chế quản lý đồng bộ. Cấp ủy, chỉ huy các cấp phải xác định: “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội; xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình xây dựng Quân đội hiện đại”2; xây dựng kế hoạch, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng khoa, bộ môn, đồng thời giao chỉ tiêu, tiêu chí đánh giá việc ứng dụng công nghệ vào công tác giảng dạy, huấn luyện và quản lý. Cần ban hành quy chế, hướng dẫn chuẩn về quản lý dữ liệu, bảo đảm an toàn thông tin, quy trình số hóa hồ sơ và thủ tục nội bộ; hoàn thiện cơ chế báo cáo, giám sát và xử lý vi phạm liên quan đến sử dụng công cụ số.
Song song, phải tích hợp việc ứng dụng chuyển đổi số vào tiêu chí đánh giá thi đua, xét thi đua khen thưởng, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ; đồng thời thiết lập cơ chế khen thưởng, động viên cho các sáng kiến, mô hình áp dụng hiệu quả. Xây dựng hệ thống giám sát theo thời gian thực và định kỳ đánh giá hiệu quả hoạt động số hóa; tổ chức các đoàn khảo sát, thí điểm các giải pháp trước khi nhân rộng. Cuối cùng, đảm bảo nguồn lực (kinh phí, nhân lực chuyên trách, hạ tầng) và đào tạo cán bộ quản lý, giúp họ vừa nắm rõ chính sách, vừa có năng lực tổ chức, kiểm tra, xử lý các vấn đề phát sinh. Khi lãnh đạo quyết liệt và cơ chế quản lý minh bạch, ý thức ứng dụng chuyển đổi số của sĩ quan trẻ sẽ được củng cố thành hành vi và kết quả cụ thể.
Bốn là, phát huy nhân tố chủ quan của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số.
Nhân tố chủ quan là yếu tố quyết định trực tiếp đến mức độ chủ động và sáng tạo của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số. Để phát huy nhân tố này, cần tạo điều kiện cho sĩ quan trẻ được tự học, tự nghiên cứu, tự đề xuất sáng kiến công nghệ, đồng thời khuyến khích họ tham gia các dự án đổi mới sáng tạo, cuộc thi ý tưởng số hóa trong quân đội. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần coi trọng việc lắng nghe, hỗ trợ và tạo cơ chế khuyến khích để sĩ quan trẻ mạnh dạn thử nghiệm các giải pháp ứng dụng công nghệ mới. Ngoài ra, cần chú trọng xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, tinh thần trách nhiệm và ý chí kiên định, giúp họ vượt qua tâm lý e ngại, tự ti khi tiếp cận công nghệ. Khi nhân tố chủ quan được khơi dậy, sĩ quan trẻ sẽ có động lực tự thân, biến quá trình ứng dụng chuyển đổi số thành hành động tự giác, sáng tạo và hiệu quả, góp phần xây dựng các học viện, trường sĩ quan thực sự trở thành trung tâm đổi mới và chuyển đổi số trong quân đội.
4. Kết luận
Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị xác định: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia…”3. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu, nâng cao ý thức của sĩ quan trẻ trong ứng dụng chuyển đổi số ở học viện, trường sĩ quan quân đội có ý nghĩa then chốt. Khi được trang bị tri thức vững vàng, được sống và làm việc trong môi trường số tích cực, có sự lãnh đạo định hướng và được khơi dậy nhân tố chủ quan, sĩ quan trẻ sẽ hình thành ý thức tự giác, sáng tạo và trách nhiệm cao trong ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số.
Chú thích:
1, 2. Quân ủy Trung ương (2025). Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW ngày 29/01/2025 về đột phá phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội.
3. Bộ Chính trị (2024). Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Tổng tham mưu (2022). Kế hoạch số 588/KH-BTTM ngày 04/3/2022 về chuyển đổi số trong giáo dục đào tạo ở các nhà trường Quân đội giai đoạn 2022 – 2025, định hướng đến năm 2030.
2. Thủ tướng Chính phủ (2020). Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 về Phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.
3. Ngô Minh Tiến (2019). Xây dựng nhà trường quân đội theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tạp chí Quốc phòng toàn dân số 9, tr. 14 – 17.
