(Quanlynhanuoc.vn) – Thời gian qua, công tác giáo dục chính trị – tư tưởng cho sinh viên các trường đại học ở đồng bằng sông Cửu Long đã có những thay đổi rõ rệt, chất lượng của công tác giáo dục được nâng lên. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận sinh viên chưa có thái độ chính trị đúng đắn, thiếu trách nhiệm với sự nghiệp phát triển chung của địa phương, đất nước… Bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao nhận thức, thái độ và tính tích cực về lý luận chính trị của sinh viên các trường đại học ở đồng bằng sông Cửu Long hiện nay.
Thực trạng nhận thức, thái độ và tính tích cực về chính trị, tư tưởng của sinh viên vùng đồng bằng sông Cửu Long
Trong thời gian qua, cấp ủy các cấp ở các tỉnh, thành phố vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) luôn xem giáo dục chính trị, tư tưởng (GDCTTT) cho mọi tầng lớp nhân dân nói chung, cho sinh viên nói riêng là công tác trọng tâm, thường xuyên của cả hệ thống chính trị và đạt được những kết quả nhất định, góp phần không nhỏ vào phát triển kinh tế – xã hội của cả vùng. Căn cứ vào các văn bản của Đảng, Nhà nước về việc GDCTTT cho sinh viên, các trường đại học tại vùng ĐBSCL đã thực hiện nghiêm túc hướng dẫn, quy định của bộ, ngành liên quan đến công tác GDCTTT.
Ngày 19/8/2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 52/2008/QĐ-BGDĐT về ban hành chương trình các môn lý luận chính trị trình độ cao đẳng, đại học cho sinh viên khối không chuyên ngành Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Các môn Triết học Mác – Lênin, Kinh tế chính trị học Mác – Lênin và Chủ nghĩa xã hội khoa học đã hợp thành môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin; môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam đổi thành môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam; môn học Tư tưởng Hồ Chí Minh được giữ nguyên. Việc kết cấu lại chương trình, nội dung các môn lý luận chính trị đã giảm tải thời lượng học các môn lý luận chính trị vốn được xem là “nặng” đối với sinh viên. Bên cạnh đó, việc ra đời môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin thay cho 3 môn học bộ phận trước đây có thể giúp cho sinh viên nhận thấy được tính thống nhất và logic của học thuyết Mác – Lênin và đã tạo hứng thú học tập cho sinh viên.
Kết luận số 94-KL/TW ngày 28/3/2014 của Ban Bí thư đã nhấn mạnh, cần “Đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân nhằm tạo bước tiến mới, có kết quả, chất lượng cao hơn, góp phần làm cho chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống xã hội”. Điều này cho thấy sự quan tâm của Đảng, Nhà nước tới công tác GDCTTT cho lớp trẻ hiện nay, trong đó có sinh viên vùng ĐBSCL.
Tiếp đến, ngày 19/7/2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn số 3056/BGDĐT-GDĐH về việc hướng dẫn thực hiện chương trình, giáo trình các môn lý luận chính trị. Căn cứ vào đó, các trường đại học tại vùng ĐBSCL đã tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng để giảng viên lý luận chính trị của vùng có thể cập nhật những kiến thức mới, cùng nhau học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm giảng dạy theo chương trình mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bên cạnh đó, các trường đại học của vùng cũng tạo điều kiện, khuyến khích các giảng viên biên soạn giáo trình lý luận chính trị điện tử với nội dung tinh gọn, lược bỏ phần trùng lặp, những nội dung không còn phù hợp với thực tiễn, bổ sung, cập nhật những nội dung mới.
Kết quả đạt được của công tác GDCTTT ở các trường đại học vùng ĐBSCL.
Thứ nhất, về nhận thức. Kết quả khảo sát cho thấy, sinh viên các trường đại học vùng ĐBSCL có sự quan tâm tìm hiểu kiến thức về thời sự chính trị. Cụ thể, có 61,4% sinh viên mong muốn được cập nhật các sự kiện, nhân vật, điểm tin chính trị ở trong nước, khu vực và thế giới. Đồng thời, đa số sinh viên đều nhận thức các môn lý luận chính trị sẽ giúp ích rất lớn cho bản thân trong việc nâng cao hiểu biết và khả năng nhận thức, phân tích đánh giá về các vấn đề chính trị – xã hội. Đa số sinh viên đều cho rằng, các môn lý luận chính trị giúp nâng cao ý thức chính trị (chiếm 78,3%), lý tưởng niềm tin; khơi dậy lòng yêu nước, muốn vì đất nước mà phục vụ (chiếm 64,8%); rèn luyện đạo đức (chiếm 80,4%); nâng cao kỹ năng sống (chiếm 79,6%). (Xem biểu đồ 1).
Thứ hai, về thái độ. Mức độ tin tưởng của sinh viên ĐBSCL đối với đường lối lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam cho thấy, sinh viên các trường đại học ĐBSCL có thái độ đúng đến tin tưởng vào chế độ cũng như tin tưởng vào tính khoa học, tính cách mạng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam). Thể hiện cụ thể ở việc sinh viên có động cơ phấn đấu có nguyện vọng được kết nạp vào Đảng (xem biểu đồ 2).
Thứ ba, về hành vi. Đa số sinh viên các trường đại học ĐBSCL có ý thức về nghĩa vụ công dân và rất tích cực, hăng hái tham gia các hoạt động vì cộng đồng, cũng như sẵn sàng tham gia các hoạt động xã hội, có thái độ tự giác trong công cuộc đấu tranh chống các hiện tượng tiêu cực trong đời sống chính trị – xã hội. Đa số sinh viên các trường đại học vùng ĐBSCL có lập trường chính trị vững vàng, có lòng tin vào lý tưởng cao đẹp của chủ nghĩa xã hội, sự lãnh đạo của Đảng và có động cơ vào Đảng trong sáng.
Những hạn chế của công tác GDCTTT ở các trường đại học vùng ĐBSCL:
Về nhận thức: sinh viên có biểu hiện coi nhẹ các môn lý luận chính trị, coi các môn lý luận chính trị không thiết thực mặc dù trong các trường đại học, việc học tập các môn lý luận chính trị giữ vai trò trọng yếu trong việc được tiếp thu GDCTTT của sinh viên. Ngoài ra, mức độ hiểu biết về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng của một số sinh viên còn hạn chế.
Về thái độ: một bộ phận sinh viên chưa có mức độ tin tưởng vào tính khoa học, tính cách mạng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, vào sự đúng đắn của tư tưởng, lý luận, quan điểm được trang bị, cũng như sự kiên định lập trường trong cuộc đấu tranh chống lại những luận điệu sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch.
Về hành vi: ý thức, động cơ, thái độ học tập của một bộ phận sinh viên vùng ĐBSCL còn chưa cao, sinh viên còn có thái độ bất mãn và chán nản khi học các môn lý luận chính trị, còn hiện tượng sinh viên gian lận trong thi cử.
Một số giải pháp nhằm nâng cao nhận thức, thái độ và tính tích cực về chính trị, tư tưởng của sinh viên vùng đồng bằng sông Cửu Long
Một là, đổi mới nội dung GDCTTT cho sinh viên các trường đại học ở vùng ĐBSCL.
(1) Cần thiết cải tiến nội dung chương trình các môn lý luận chính trị. Thực tiễn đã có nhiều thay đổi, nhưng trong nội dung các môn lý luận chính trị vẫn nặng tính hàn lâm, ít có sự bổ sung, phát triển. Các vấn đề về kinh tế thị trường, nhà nước pháp quyền, dân chủ, nhân quyền, hội nhập quốc tế, kinh tế tri thức…, còn rất mờ nhạt, làm cho sinh viên cảm thấy khó hiểu, xa rời thực tiễn. Điều đó dẫn tới việc sinh viên ngại học các môn lý luận chính trị. Do đó, việc đổi mới chương trình giảng dạy các môn lý luận chính trị phải theo hướng bám sát thực tiễn, gắn với yêu cầu phát triển về phẩm chất, năng lực toàn diện của người học. Các nội dung giảng dạy cần có sự liên hệ chặt chẽ với thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp và sự phát triển của thực tiễn cuộc sống; phải bảo đảm tính vừa toàn diện, vừa chuyên sâu, thiết thực.
(2) Cần thiết bổ sung nội dung phản bác các luận điệu xuyên tạc vào chương trình giảng dạy các môn lý luận chính trị. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là cuộc đấu tranh lâu dài, không thể bằng một vài chiến dịch, cuộc vận động mà có thể thành công. Để giành thắng lợi, đòi hỏi trước tiên phải có nhận thức đúng mục tiêu, đối tượng, từ đó, xác định đúng nội dung, phương thức đấu tranh phù hợp. Điều quan trọng nhất là phải có quyết tâm chính trị và niềm tin, không nôn nóng nhưng cũng không chủ quan, tuyệt đối không để xảy ra “bệnh thành tích” và “bệnh hình thức” trong quá trình thực hiện.
Đẩy mạnh công tác giáo dục lý luận chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, chủ động đấu tranh phản bác những quan điểm sai trái, thù địch nhằm nâng cao sức phòng vệ cho sinh viên. Trong giai đoạn hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, khi có một hoạt động, một tin tức, sự kiện dù là trọng đại hay nhỏ nhặt, mỗi người bất kỳ đều có thể trở thành người đưa tin với các hình ảnh, cách viết, cách suy nghĩ hoàn toàn theo chủ quan cá nhân. Do đó, GDCTTT trong nhà trường là công tác dự báo, phòng ngừa và chuẩn bị sẵn sàng để sinh viên “miễn dịch” với những thông tin không chính thống.
(3) Cần bổ sung nội dung tuyên truyền thành tựu của thời kỳ đổi mới. Thông qua thành tựu của công cuộc đổi mới; chú trọng tuyên truyền phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội, xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh, cho Nhân dân nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân; không ngừng nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
(4) Chú trọng yếu tố giáo dục tâm lý nhằm xây dựng tâm lý lành mạnh cho sinh viên vào GDCTTT. Đa số sinh viên đều có nhu cầu tư vấn tâm lý. Nguyên nhân của nhu cầu này do sự phát triển kinh tế – xã hội ngày càng đa dạng và phức tạp. Bên cạnh các hệ giá trị mới được hình thành trong quá trình hội nhập cũng nảy sinh không ít những ảnh hưởng tiêu cực, tác động trực tiếp đến đời sống tâm lý lứa tuổi học sinh, sinh viên. Chính vì vậy, vấn đề xây dựng tâm lý lành mạnh cho sinh viên ngày càng trở nên cấp thiết. Vì vậy, bổ sung nội dung giáo dục tâm lý lành mạnh vào GDCTTT cho sinh viên là nhiệm vụ quan trọng trong giai đoạn hiện nay.
Hai là, đổi mới phương thức GDCTTT thông qua các môn lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học ở vùng ĐBSCL.
Hiện nay, các trường đại học vùng ĐBSCL chỉ có một hình thức giảng dạy chính khóa, tập trung tại các hội trường khi giảng dạy các môn lý luận chính trị. Thiết nghĩ, nhà trường cần đa dạng hóa các hình thức giáo dục khác nhằm tạo hứng thú cho sinh viên khi học các môn lý luận chính trị. Đơn cử như, cần phải cho sinh viên đi thực tế để tham quan các di tích lịch sử, bảo tàng, nhất là bảo tàng cách mạng Việt Nam; tham quan các di tích lịch sử có liên quan tới sự ra đời, hoạt động của Đảng, những danh nhân lịch sử…, cũng như các cơ sở kinh tế để các em có thể so sánh, đối chiếu kiến thức đã học trong sách vở với thực tiễn.
Việc kết hợp giữa giảng dạy kiến thức cơ bản trên lớp với sinh hoạt ngoại khóa để sinh viên không những nắm vững kiến thức mà còn chủ động vận dụng vào thực tiễn, giải quyết những vấn đề đặt ra trong từng ngành, từng lĩnh vực theo đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Ngoài ra, việc tổ chức các chuyến đi tham quan, thực tế có thể thực hiện theo hình thức không phải áp dụng đối với tất cả sinh viên mà là có sự chọn lọc. Điều kiện để được đi ngoại khóa là phải có thành tích cao trong kỳ thi giữa kỳ, cuối kỳ của các lớp, những sinh viên có nhiều đóng góp trong quá trình học trên lớp, như: phát biểu, thảo luận…, đối với kế hoạch này, các thầy, cô cần phổ biến cho sinh viên ngay trong những buổi học đầu tiên để tạo hứng thú, động lực cho sinh viên học tập và phấn đấu, tạo ra được tính cạnh tranh giữa các sinh viên, đồng thời, tạo sự hứng thú với các em khi học môn học lý luận chính trị.
Ba là, nâng cao ý thức tự giác GDCTTT của sinh viên.
Đây là biện pháp quan trọng tác động đến phẩm chất đạo đức, lối sống của tập thể cũng như cá nhân mỗi sinh viên. Ý thức, sự nỗ lực của bản thân mỗi sinh viên có ý nghĩa rất quan trọng trong việc trang bị cho mình một hành trang lý luận, một bản lĩnh chính trị vững vàng để bước vào cuộc sống trong hiện tại và tương lai. Vì vậy, phải tạo cho sinh viên thói quen tự quản trong việc tự rèn luyện bản thân và thực hiện các hoạt động do nhà trường, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên tổ chức nhằm nâng cao nhận thức, từ đó có thái độ và hành vi đúng đắn trong việc rèn luyện phẩm chất, nhân cách, biến quá trình rèn luyện thành quá trình tự rèn luyện.
Bên cạnh đó, nhà trường cần tạo môi trường để sinh viên có thể phát huy ý thức giáo dục và tự quản của tập thể sinh viên đối với công tác GDCTTT. Bởi, thanh niên, sinh viên thích khám phá, sáng tạo, giàu óc tưởng tượng, nhiều ước mơ, hoài bão, khao khát sự công bằng, chính trực, dễ xúc động trước những gì cao cả, tốt đẹp nhưng cũng vì thế mà thiếu thực tế, thiếu từng trải, dễ hoang mang, dễ thay đổi hứng thú, sở thích và thường chủ quan nóng vội. Do đó, nếu sinh viên không được hướng dẫn, giáo dục kỹ lưỡng về nhận thức và ứng xử, nếu môi trường hoạt động của sinh viên thiếu lành mạnh, thiếu dân chủ, công bằng và bình đẳng và chỉ có thực dụng, vụ lợi, thiển cận…, họ sẽ dễ thất vọng, bi quan và đi vào con đường sa ngã.
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tự học của sinh viên.
Sinh viên phải tự mình chiếm lĩnh tri thức, hình thành và phát triển năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, biết lý giải và có khả năng thích ứng cao trước những biến đổi nhanh chóng, phức tạp của thực tiễn. Cần chủ động hình thành thói quen tự học, tự nghiên cứu tài liệu. Xác định động cơ học tập lý luận chính trị là nhằm trang bị thế giới quan, nhân sinh quan đúng đắn, làm hành trang cho hoạt động thực tiễn trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Ngoài ra, cần phát huy năng lực tự học của sinh viên. Trong giáo dục, hoạt động độc lập, sáng tạo của người học chỉ có thể được phát triển thông qua chính hoạt động của họ. Kết quả dạy học, chất lượng dạy học xét cho cùng là sự tiếp nhận của người học đối với việc hình thành tư tưởng, đạo đức, phẩm chất, các kỹ năng, kỹ xảo và sự vận dụng các tri thức đó vào hoạt động thực tế của mình. Cả hai yêu cầu đó chỉ có thể giải quyết thông qua việc tích cực hóa hoạt động học tập của người học.
Bản thân mỗi sinh viên phải thấm nhuần nguyên lý giáo dục “học đi đôi với hành” để thường xuyên liên hệ thực tiễn, áp dụng những kiến thức lý luận chính trị vào thực tiễn cuộc sống hiện tại cũng như trong tương lai. Trên cơ sở đó, mỗi sinh viên phải biết vận dụng vào thực tế cuộc sống khi nhìn nhận đánh giá một vấn đề nào đó phải đứng trên quan điểm toàn diện và phát triển, đồng thời, đặt trong một hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Có như vậy, sinh viên mới tránh được những sai lầm như bảo thủ, trì trệ, định kiến với những điều khác lạ, những nhân tố mới…, hay ngộ nhận, lầm tưởng và dễ sa vào cạm bẫy của cuộc sống. Điều này giúp sinh viên có thái độ cởi mở, hòa nhập với những nhân tố mới; vị tha, nhân ái với những sai lầm, khuyết điểm của người khác; hiểu được những khó khăn, phức tạp của sự phát triển đất nước, của bản thân là tất yếu, tránh rơi vào tâm trạng bi quan, chán nản, dao động trước những khó khăn trước mắt và tỉnh táo trước những cám dỗ cũng như âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch.
