(Quanlynhanuoc.vn) – Chuẩn mực đạo đức là nội dung, thước đo phẩm chất để mỗi quân nhân lấy đó làm tiêu chí phấn đấu hoàn thiện nhân cách của mình. Do đó, bồi dưỡng, rèn luyện chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội là nhiệm vụ cơ bản, quan trọng, xuyên suốt của sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong tình hình mới.
Đặt vấn đề
Chăm lo giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho đoàn viên và thanh niên luôn được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm. Trong bản Di chúc, Người đã căn dặn: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”1.
Ngày nay, trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và xu thế mở cửa giao lưu, hội nhập ngày càng sâu rộng đã tác động mạnh mẽ đến quá trình phát triển đạo đức cách mạng của học viên ở các nhà trường quân đội cả tích cực và tiêu cực. Hiện tượng lệch chuẩn đạo đức đã xuất hiện ở một bộ phận học viên ở các nhà trường quân đội. Vì vậy, nghiên cứu giải pháp bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay là vấn đề cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn.
Thực hiện Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị (khóa XIII) về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, trong đó chủ đề: “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về ý chí tự lực, tự cường và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc” gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; chấp hành nghiêm mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, tìm mọi cách hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ được giao.
Thực trạng bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay
Hơn 78 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của quân đội, những nội dung chuẩn mực đạo đức cách mạng mà Hồ Chí Minh đã xác định đối với cán bộ, đảng viên nói chung và người quân nhân cách mạng trong đó có học viên các nhà trường quân đội nói riêng vẫn là “cẩm nang”, là mực thước để mỗi học viên soi rọi, học tập, tu dưỡng. Tuy nhiên, ngày nay trước tác động của mặt trái cơ chế kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, cùng với sự chống phá của các thế lực thù địch với hệ lụy tiêu cực là suy thoái về đạo đức trong một bộ phận quân nhân trong đó có cả một bộ phận học viên ở các nhà trường Quân đội. Đồng thời, quán triệt Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra: “Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các chuẩn mực đạo đức cách mạng phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc để làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự giác tu dưỡng, rèn luyện, tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày”2.
Trong giai đoạn hiện nay, trước sự tác động từ mặt trái của cơ chế thị trường, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, thực trạng suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả một bộ phận học viên ở các nhà trường quân đội đặt ra yêu cầu càng phải quan tâm hơn nữa đến công tác giáo dục, rèn luyện chuẩn mực đạo đức của học viên. Bởi làm tốt công tác giáo dục, rèn luyện sẽ góp phần nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, ngăn chặn có hiệu quả sự tác động của tiêu cực, lạc hậu, của chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng, làm vô hiệu hóa âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù.
Bối cảnh hiện nay đang đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi học viên cần giữ vững bản lĩnh cách mạng, không mơ hồ, dao động trước những tình huống khó khăn, phức tạp. Có ý thức, trách nhiệm và thái độ kiên quyết trong đấu tranh chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; luôn tích cực, tự giác trong việc học tập, rèn luyện và nâng cao nhận thức chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của bản thân; phát huy tinh thần trách nhiệm, tính tiền phong, gương mẫu của người cách mạng. Tình trạng vi phạm kỷ luật, suy thoái về đạo đức, lối sống ở một bộ phận học viên ở các nhà trường quân đội có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Trước hết là do bản thân những học viên đó phai nhạt lý tưởng cách mạng, tha hóa về phẩm chất, đạo đức, thiếu tu dưỡng, rèn luyện, sa vào chủ nghĩa cá nhân, không đủ bản lĩnh để vượt qua những cám dỗ. Tuy nhiên, có những lúc cấp ủy, chỉ huy các đơn vị chưa quan tâm đúng mức và có biện pháp thật sự phù hợp với công tác tuyên truyền, giáo dục, rèn luyện, nâng cao đạo đức cách mạng cho học viên.
Thực tiễn cho thấy, ở đâu cấp ủy và chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong các nhà trường quân đội quan tâm làm tốt công tác giáo dục, rèn luyện chuẩn mực của học viên thì ở đó trình độ nhận thức về các giá trị và chuẩn mực đạo đức của học viên được nâng lên; ý thức trách nhiệm trong tự tu dưỡng, rèn luyện của học viên sẽ cao hơn, những hiện tượng suy thoái về đạo đức, lối sống bị đẩy lùi. Học viên trở thành những tấm gương tiêu biểu về thực hiện dân chuẩn mực đạo đức ở nơi sinh hoạt, học tập, công tác.
Quy luật nhận thức cho thấy, nhận thức đúng là cơ sở để hành động đúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới làm trọn nhiệm vụ cách mạng được”3. Thực tế cho thấy, những học viên vi phạm kỷ luật, pháp luật có nguyên nhân căn bản từ việc thiếu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức. Mặc dù họ được học tập và rèn luyện trong môi trường có tính kỷ luật cao, tổ chức chặt chẽ; thường xuyên được giáo dục, tuyên truyền; tham gia đầy đủ các lớp học, các hội nghị; được quán triệt, học tập đầy đủ các nghị quyết, chỉ thị,… nhưng do chưa nhận thức đúng vai trò của tự tu dưỡng nên một số học viên buông lỏng bản thân, không có hoặc chưa có hoạt động tự tu dưỡng, rèn luyện đầy đủ, khiến phẩm chất đạo đức của học viên không được bồi đắp, đi chệch hướng.
Giải pháp bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay
Để không ngừng bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức cho quân nhân trong giai đoạn hiện nay đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng Quân đội đòi hỏi cấp ủy, chỉ huy các nhà trường quân đội cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:
Một là, tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống cho học viên.
Vấn đề bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức của học viên trong các nhà trường quân đội không phải là một quá trình tự phát mà là kết quả của những hoạt động có tổ chức của chủ thể, bằng nhiều nội dung, con đường, biện pháp tác động vào đối tượng. Trong đó, giáo dục là con đường cơ bản nhất để hình thành và phát triển chuẩn mực đạo đức của người học viên. Giáo dục giữ vai trò chủ đạo trong phát triển ý thức, tình cảm, hành vi chuẩn mực đạo đức của học viên. Giáo dục càng đầy đủ, chu đáo với những nội dung, biện pháp khoa học và thiết thực sẽ giúp cho học viên xác định đúng mục tiêu, nhận thức được sự cần thiết, từ đó tích cực, chủ động trong tu dưỡng, rèn luyện nâng cao chuẩn mực đạo đức.
Hai là, nêu cao tính tự giác tu dưỡng, rèn luyện của mỗi học viên.
Tự giáo dục, tự rèn luyện có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển chuẩn mực đạo đức, nhân cách con người nói chung; chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội nói riêng. Mức độ phát triển của các phẩm chất đạo đức phụ thuộc vào ý thức, khả năng tự tu dưỡng, rèn luyện của mỗi học viên. Sự trưởng thành của mỗi học viên là kết quả của quá trình nỗ lực phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện hằng ngày.
Để nâng cao hiệu quả việc rèn luyện chuẩn mực đạo đức quan trọng này, mỗi học viên phải chủ động, tự giác rèn luyện thường xuyên; nghiêm khắc với chính mình, vượt qua chính mình; kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng,… Đặc biệt, phải kiên trì chiến đấu, kiên quyết đấu tranh đánh bại, loại bỏ những thói hư, tật xấu; dũng cảm phê bình và tự phê bình.
Việc rèn luyện đạo đức cách mạng của học viên phải thực hiện thường xuyên, liên tục, ở mọi lúc, mọi nơi. Yêu cầu khách quan đòi hỏi mọi học viên phải tu dưỡng, rèn luyện toàn diện các chuẩn mực đạo đức, không được coi nhẹ chuẩn mực nào và các chuẩn mực đạo đức đó có mối quan hệ biện chứng, tác động lẫn nhau trong suốt quá trình rèn luyện của học viên.
Ba là, chống chủ nghĩa cá nhân, kịp thời nêu gương người tốt việc tốt.
Chủ tịch Hồ Chí Minh coi chủ nghĩa cá nhân là thứ “giặc nội xâm”, là kẻ thù ngay chính bên trong mỗi người. Vì vậy, các cơ quan, đơn vị ở các nhà trường Quân đội cần thực hiện tốt phương châm kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” để bồi đắp, giữ gìn, “chống” để kiên quyết đấu tranh, loại bỏ chủ nghĩa cá nhân. Cần làm cho học viên nhận thức rõ những biểu hiện và tính chất nguy hại của chủ nghĩa cá nhân để họ tự giác tu dưỡng, rèn luyện. Đồng thời, thường xuyên tiến hành tốt công tác biểu dương, khen thưởng gương “người tốt, việc tốt” trong thực hành đạo đức để nhân rộng, khơi dậy nhu cầu tự thân của mỗi học viên trong tự đấu tranh, sửa chữa, khắc phục những biểu hiện chủ nghĩa cá nhân cả trong nhận thức và hành động.
Bốn là, tạo môi trường thuận lợi để bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức cho học viên.
Cũng như các phẩm chất, nhân cách khác, chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội cũng được hình thành và phát triển thông qua môi trường xã hội. Các cơ quan, đơn vị ở các nhà trường quân đội với tư cách là môi trường xã hội trực tiếp, nơi đội ngũ học viên sinh hoạt và học tập, công tác hằng ngày. Môi trường tổ chức đảng cơ sở vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực tiêu biểu” là điều kiện thuận lợi để các giá trị chuẩn mực đạo đức của người học viên phát triển, đồng thời là “màng lọc” để ngăn chặn và đẩy lùi sự tác động, xâm nhập của chủ nghĩa cá nhân, những hiện tượng tiêu cực, những hành vi trái với chuẩn mực đạo đức của người học viên.
Thực tiễn các cơ quan, đơn vị ở các nhà trường quân đội cho thấy, khi quan hệ trong tập thể cán bộ, chiến sĩ tốt đẹp, mọi người đoàn kết, gắn bó, yêu thương, giúp đỡ đồng chí, đồng đội, “đồng cam cộng khổ”, “chia ngọt sẻ bùi”, lẽ sống “mình vì mọi người, mọi người vì mình” được đề cao, ở đó chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cơ hội thực dụng không còn chỗ đứng, nhường chỗ cho những giá trị đạo đức cách mạng, chuẩn mực đạo đức của học viên ngày một phát triển. Khi dân chủ nội bộ được phát huy và mở rộng, dư luận đơn vị có tác dụng tích cực trong cổ vũ khuyến khích mặt tích cực, tiến bộ, đấu tranh phê phán những biểu hiện tiêu cực, lạc hậu, những tư tưởng cá nhân, những hành vi phi đạo đức, những biểu hiện thoái hóa, biến chất về đạo đức, lối sống được đẩy lùi. Ở các các cơ quan, đơn vị, khi kỷ luật được duy trì chặt chẽ, nghiêm minh có tác dụng ngăn chặn, phòng ngừa hiện tượng vi phạm kỷ luật, vi phạm về đạo đức. Ngược lại, ở cơ quan, đơn vị nào mà dân chủ nội bộ bị vi phạm hoặc dân chủ mang tính hình thức; dư luận đơn vị không bảo vệ được cái đúng, lên án những hành vi sai trái; kỷ luật, kỷ cương duy trì lỏng lẻo, thiếu nghiêm minh thì ở đó chắc chắn tệ quan liêu độc đoán, chuyên quyền trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo sẽ xảy ra, chủ nghĩa cá nhân ra sức tung hoành, vi phạm kỷ luật sẽ gia tăng, hiện tượng suy thoái đạo đức của học viện cũng sẽ càng thêm nghiêm trọng.
Năm là, phát huy vai trò trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng, đặc biệt là sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, quản lý, giáo dục của chỉ huy đơn vị.
Nâng cao chuẩn mực đạo đức cho học viên ở các nhà trường quân đội là trách nhiệm của của mọi cấp, mọi ngành. Trong đó, những người chịu trách nhiệm chính là cấp ủy và người đứng đầu các đơn vị cùng sự tham gia tích cực của mọi lực lượng ở trong và ngoài tổ chức nơi học viên học tập, rèn luyện. Thực hiện đầy đủ các nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục chuẩn mực đạo đức cho học viên là việc làm hết sức quan trọng. Tuy nhiên, căn cứ vào đặc điểm của các nhà trường quân đội, trên cương vị, chức trách, nhiệm vụ và những tồn tại, khuyết điểm để vận dụng sáng tạo, có hiệu quả các hình thức, phương pháp giáo dục cho phù hợp. Trên thực tế học viên ở các nhà trường quân đội có trình độ nhận thức không đồng đều, động cơ phấn đấu cũng đa dạng, lại chịu sự chi phối của những diễn biến phức tạp ở địa phương, cơ quan, đơn vị học tập, rèn luyện và xã hội, nhiều học viên không chịu đựng được gian khổ, sự cám dỗ đã trở lên thoái hóa, biến chất.
Kinh nghiệm thực tiễn cũng chỉ ra, trước những “bước ngoặt” của tình hình cách mạng, những lúc khó khăn, ác liệt, nếu cấp ủy, người đứng đầu nhạy bén, chủ động nắm bắt tình hình, dự kiến xu hướng biến đổi của đạo đức, trong đó có chuẩn mực đạo đức, kịp thời phát hiện và xử lý những vấn đề mới nảy sinh, tăng cường các hoạt động quản lý, giáo dục, rèn luyện đội ngũ học viên thuộc quyền thì sự phát triển chuẩn mực đạo đức của người học viên vẫn gặp nhiều thuận lợi. Các giá trị đó vẫn được giữ vững và phát huy, đội ngũ học viên luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập, rèn luyện được giao.
Kết luận
Bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay là một quá trình tích cực, tự giác cao. Quá trình đó đặt ra cho các chủ thể cần nghiên cứu những giải pháp mang tính tính đồng bộ, phù hợp tình hình của đơn vị. Những giải pháp nêu trên có ý nghĩa, vai trò, vị trí khác nhau nhưng có mối quan hệ biện chứng, thống nhất với nhau. Quá trình vận dụng các giải pháp vào thực tiễn ở mỗi nhà trường quân đội cần tiến hành linh hoạt, nhưng cũng cần chú trọng tính trọng tâm, trọng điểm, tùy thuộc vào mỗi giai đoạn, thời điểm cụ thể.
