Vương Kiều Trang
Học viên cao học Học viện Hành chính Quốc gia
(Quanlynhanuoc.vn) – Truyền thông đóng vai trò quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước. Thông qua truyền thông, các cơ quan hành chính nhà nước thiết lập và duy trì mối quan hệ với công chúng, đồng thời, phát huy tính dân chủ, công khai, minh bạch trong hoạt động của mình. Trong những năm qua, hoạt động quản trị truyền thông tại Hà Nội đã đạt được những bước tiến đáng kể, giúp thành phố tiếp tục phát triển, xứng tầm trung tâm chính trị – văn hóa của cả nước. Song, đặt trong bối cảnh cải cách hành chính nhà nước hiện nay, công tác quản lý hoạt động truyền thông của thành phố vẫn có những hạn chế nhất định. Bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị truyền thông của thành phố Hà Nội.
Đặt vấn đề
Hà Nội là Thủ đô của cả nước, sự phát triển về mọi mặt của thành phố Hà Nội luôn là mục tiêu hàng đầu của Việt Nam. Trong đó, hoạt động quản trị truyền thông của thành phố Hà Nội đóng vai trò then chốt, góp phần tạo ra tiếng nói chung giữa cơ quan hành chính trên địa bàn với công chúng, từ đó giúp Ủy ban Nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội kịp thời có những thay đổi, điều chỉnh phù hợp.
Trong bối cảnh cải cách hành chính nhà nước hiện nay, công tác quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội đang đặt ra những yêu cầu mới về tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của các bên liên quan vào quá trình quản lý. Mặt khác, các thách thức và cơ hội do chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại cũng đòi hỏi công tác quản trị truyền thông tại Hà Nội cần có sự đổi mới cho thích ứng và hiệu quả.
Thực trạng quản trị truyền thông của Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội hiện nay
Quản trị khủng hoảng truyền thông là nhiệm vụ quan trọng để xây dựng hình ảnh, uy tín của Thủ đô. Trong hoạt động này, UBND thành phố Hà Nội tất yếu gặp không ít vấn đề, đặc biệt trong bối cảnh bùng nổ thông tin toàn cầu. Trong các vụ khủng hoảng truyền thông đã từng xảy ra trên địa bàn thành phố, phần lớn kênh thông tin tiếp cận được người dân là phát thanh, ti vi, báo viết và internet
UBND thành phố Hà Nội đã thực hiện nhiều hoạt động để một mặt hợp tác và cung cấp thông tin cho báo chí, một mặt thực thi nhiệm vụ quản lý của mình đối với báo chí. UBND cũng đã ban hành nhiều văn bản thuộc thẩm quyền để điều chỉnh hoạt động của báo chí trên địa bàn thành phố, tạo ra hành lang pháp lý cho hoạt động phát triển của báo chí trên địa bàn.
Các hoạt động quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội bao gồm quản trị truyền thông đối với báo chí, quản trị truyền thông đối với người dân, quản trị truyền thông nội bộ.
Thứ nhất, về quản trị truyền thông đối với báo chí.
Hiện tại, trên địa bàn thành phố có hàng trăm cơ quan báo chí, đóng vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với người dân. Thành phố đã ban hành Quyết định số 21/2018/QĐ-UBND ngày 05/8/2018 về việc ban hành quy chế phát ngôn và cung cấp thông tin báo chí của các cơ quan hành chính nhà nước thành phố Hà Nội. Người đại diện phát ngôn của UBND thành phố Hà Nội đã phát huy được vai trò, là cầu nối giữa UBND với các cơ quan báo chí cũng như quần chúng nhân dân. Người phát ngôn đã chủ động cung cấp thông tin cho báo chí theo định kỳ. Khi có sự kiện đột xuất, người phát ngôn chứng tỏ được kỹ năng, nghiệp vụ tổng hợp thông tin báo chí, chủ động cung cấp thông tin có giá trị, nhanh chóng và kịp thời.
Tuy nhiên, hoạt động phát ngôn của UBND thành phố Hà Nội vẫn còn một số hạn chế nên tính hiệu quả chưa cao, như: hoạt động cung cấp thông tin thiếu bài bản, không thường xuyên, không đầy đủ; việc công bố thông tin còn chậm và hình thức chưa hiệu quả; công tác thông tin từ UBND còn nhiều khó khăn, vướng mắc; các thông tin báo chí, truyền thông chưa được quản lý một cách chuyên nghiệp; năng lực và nhân lực phát ngôn trong các hoạt động hành chính công còn hạn chế. Nguyênnhân do người phát ngôn của UBND thành phố Hà Nội kiêm nhiệm nên thời gian đầu tư cho công tác phát ngôn và cung cấp thông tin báo chí không nhiều. Việc phối hợp giữa người đại diện phát ngôn của UBND thành phố Hà Nội và các cơ quan chức năng của Hà Nội chưa tốt, nên còn bị động trong việc cung cấp thông tin.
Thứ hai, về tổ chức họp báo.
Căn cứ vào những quy định pháp lý liên quan đến phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí, họp báo thường kỳ của UBND thành phố Hà Nội được tổ chức, là kênh thông tin chính thống quan trọng và cũng là hình thức truyền thông cơ bản của UBND thành phố Hà Nội. Nhiều vấn đề “nóng” của địa phương đã được thông tin và giải quyết kịp thời thông qua họp báo thường kỳ của UBND thành phố Hà Nội.
Tuy nhiên, hoạt động họp báo công vụ vẫn còn một số điểm bất cập, như: về cơ cấu tổ chức, UBND thành phố Hà Nội chưa có bộ phận chuyên trách hay người phát ngôn chuyên nghiệp nên hiệu quả chưa cao. Bên cạnh đó, khoảng cách giữa các lần tổ chức họp báo của UBND thành phố Hà Nội là khá dài (3 tháng họp báo định kỳ 1 lần). Thời gian một buổi họp báo quá ít (một buổi), không bảo đảm cung cấp đủ thông tin về tình hình phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn trong thời gian 3 tháng. Ngoài ra, cán bộ địa phương chưa thực sự coi báo chí là kênh thông tin quan trọng; vẫn tồn tại tâm lý e ngại, né tránh báo chí, dẫn tới tình trạng thông tin bị chậm, phản ánh thông tin không sát bản chất sự việc.
Thứ ba, về quản trị truyền thông đối với người dân.
UBND thành phố Hà Nội xây dựng được hình ảnh tốt đẹp, uy tín, lắng nghe ý kiến phản hồi của người dân, tạo được tâm lý đồng thuận trong xã hội và sự ủng hộ của người dân; tập trung được trí tuệ của xã hội đóng góp cho việc triển khai thực hiện nhiệm vụ quản lý và cải cách hành chính nhà nước. Về phía nhân dân trên địa bàn thành phố, nhu cầu được thông tin của đông đảo nhân dân về hoạt động của UBND được đáp ứng. Nhận thức về pháp luật của người dân cũng được nâng cao hơn. Người dân nắm được những quyết định của UBND thành phố nói riêng và chính sách của Nhà nước nói chung. Đồng thời, người dân có cơ hội tham gia giám sát, phản biện, quản lý xã hội, thực hiện quyền làm chủ của mình.
Tuy nhiên, UBND thành phố Hà Nội chưa có một cơ chế thích hợp để người dân có thể tiếp cận được thông tin, cũng như huy động được sự tham gia của người dân vào quá trình ban hành chính sách và quản lý nhà nước. Thông tin đưa đến người dân còn mang tính đơn phương, thiếu toàn diện. Người dân đa phần vẫn tiếp nhận thông tin một cách thụ động thông qua các hình thức tuyên truyền, phổ biến từ trên xuống. Thông tin đưa ra công chúng chưa được thực hiện thường xuyên và kịp thời, một số thông tin “công khai nhưng chưa minh bạch”. Khoa học – công nghệ đã được ứng dụng nhưng chưa được khai thác một cách triệt để. Điển hình, người dân vẫn phải đi lại nhiều lần, gặp nhiều cơ quan, nhiều tổ chức, cá nhân để cung cấp, yêu cầu cung cấp thông tin.
Thứ tư, về quản trị truyền thông nội bộ.
Các hoạt động quản trị truyền thông nội bộ đã được UBND thành phố Hà Nội triển khai theo tinh thần của Nghị định số 04/2015/NĐ-CP ngày 09/01/2015 của Chính phủ về thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập. Đối tượng của hoạt động quản trị truyền thông nội bộ là đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong UBND thành phố Hà Nội.
Quản trị truyền thông nội bộ cần bảo đảm hệ thống thông tin cho cán bộ, công chức, giúp họ nắm được công việc của cơ quan, đồng thời đưa ra ý kiến, quan điểm của mình tới lãnh đạo. Hoạt động cung cấp thông tin được triển khai với nội dung và hình thức phong phú, đa dạng. Các thông tin về hoạt động của UBND thành phố Hà Nội cùng một số thông tin khác về quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của cán bộ, công chức được cung cấp công khai, đa số bằng hình thức thư điện tử. Cán bộ, công chức nắm bắt thông tin kịp thời và được phản hồi trở lại. Cụ thể, cán bộ, công chức được tham gia ý kiến vào các hoạt động của nội bộ. Hình thức tham gia ý kiến được sử dụng nhiều nhất là thông qua người đại diện. Bên cạnh đó, hoạt động tổ chức sự kiện nội bộ, xây dựng văn hóa công sở cũng được triển khai khá tốt.
Công tác quản trị truyền thông nội bộ của UBND thành phố Hà Nội vẫn còn một số hạn chế, như: hoạt động cung cấp thông tin trong nội bộ cơ quan vẫn chưa bảo đảm được công khai đầy đủ các nội dung theo quy định. Một số nội dung quản trị truyền thông nội bộ chưa thực sự cần thiết cho nhiệm vụ, chức năng của cán bộ, công chức trong quá trình làm việc, do đó chưa thu hút sự quan tâm của cán bộ, công chức.
Quản trị truyền thông nội bộ chưa thực sự hướng đến việc xây dựng niềm tin của cán bộ, công chức về giá trị và ý nghĩa của hoạt động công vụ. Cuối cùng, quản trị truyền thông nội bộ chưa nắm bắt được nhu cầu, nguyện vọng của các thành viên trong tổ chức. Đây có thể coi là gốc rễ của thực trạng “chảy máu chất xám”, nhân tài có xu hướng rời bỏ khu vực Nhà nước khi mối quan hệ giữa tổ chức và thành viên thiếu gắn kết.
Một số đề xuất, kiến nghị tăng cường quản trị truyền thông tại Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội
Một là, tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của cơ quan, tổ chức và người dân về quản trị truyền thông.
Quản trị truyền thông không chỉ là phương thức giao tiếp giữa cơ quan nhà nước với các nhóm công chúng trong xã hội, mà còn là công cụ hỗ trợ cho quá trình quản lý xã hội. UBND thành phố Hà Nội cần tăng cường tuyên truyền trong đảng viên, cán bộ, công chức… về vai trò, mục đích và ý nghĩa của hoạt động quản trị truyền thông trong quá trình quản lý hành chính nhà nước.
Cụ thể, cần hình thành ý thức trách nhiệm thực hành quản trị truyền thông của mỗi cán bộ, công chức để nâng cao uy tín và hình ảnh của cơ quan mình. Bên cạnh đó, cần phải tuyên truyền sâu rộng trong toàn thể nhân dân về ý thức trách nhiệm quản trị truyền thông hình ảnh Thủ đô Hà Nội.
Hai là, hoàn thiện hệ thống văn bản, quy định pháp lý về quản trị truyền thông.
Thành phố Hà Nội cần xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý đầy đủ, chặt chẽ, phù hợp với điều kiện thực tiễn của Hà Nội hiện nay. Cần tiến hành rà soát lại các quy định về cung cấp thông tin trong các văn bản quy phạm pháp luật đã có để thống nhất các nội dung và hình thức cung cấp thông tin trong cơ quan hành chính nhà nước; tiến hành rà soát hệ thống văn bản pháp luật hiện hành trong tất cả các lĩnh vực liên quan đến quyền tiếp cận thông tin của người dân.
Cần chi tiết hóa những quy định về quy trình, cách thức cung cấp thông tin và thực hiện các hoạt động truyền thông khác nhau, bổ sung các quy phạm chế tài xử phạt trong các văn bản quy phạm pháp luật về công khai, minh bạch thông tin nói riêng và hoạt động quản trị truyền thông nói chung.
Hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật bổ trợ cho việc công khai, minh bạch thông tin. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình trên cơ sở những quy định chung của Nhà nước và Chính phủ để cụ thể hóa những quy định pháp lý cho hoạt động quản trị truyền thông của địa phương sao cho phù hợp với thực tiễn.
Ba là, xây dựng và hoàn thiện tổ chức bộ máy thực thi quản trị truyền thông.
Hiện nay, bộ phận thông tin truyền thông của UBND thành phố Hà Nội tổ chức còn phân tán, công tác truyền thông chủ yếu thực thi trải rộng trên đa kênh. Để có một mô hình quản trị truyền thông hiệu quả, cần phải bảo đảm nguyên tắc quản lý tập trung, thống nhất và phải có đầu mối chuyên nghiệp, chịu trách nhiệm toàn diện.
Đối với Sở Thông tin và Truyền thông thành phố Hà Nội, với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước, tham mưu về các hoạt động báo chí, truyền thông, quản trị truyền thông cho UBND thành phố Hà Nội, cần tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động báo chí, truyền thông. Quan tâm và tạo điều kiện, hỗ trợ để các cơ quan báo chí thực hiện đề án quy hoạch, sắp xếp các cơ quan báo chí; nâng cao chất lượng hệ thống báo chí cả về nội dung lẫn chất lượng đội ngũ, cơ sở vật chất để tăng tính chuyên nghiệp và hiệu quả thông tin cho báo chí.
Đối với Văn phòng của UBND thành phố Hà Nội, cần thành lập bộ phận chuyên trách về quản trị truyền thông, giúp thực hiện và quản lý hoạt động truyền thông. Hoạt động này cần căn cứ vào bối cảnh cải cách hành chính nhà nước để tiến hành theo lộ trình, bảo đảm nguyên tắc cơ bản và những quy định về tinh gọn bộ máy hành chính nhà nước của cơ quan.
Việc thành lập bộ phận chuyên trách phải dựa trên cơ sở tích hợp chức năng, nhiệm vụ với các bộ phận đã có, tránh làm cồng kềnh thêm bộ máy, tổ chức, biên chế. Cụ thể, đề xuất thành lập Phòng Quản trị truyền thông trực thuộc Văn phòng UBND thành phố Hà Nội, dựa trên cơ sở tích hợp chức năng, nhiệm vụ của Ban tiếp công dân, Cổng giao tiếp điện tử thành phố Hà Nội. Phòng Quản trị truyền thông sẽ làm việc theo chế độ chuyên viên, các chuyên viên đảm nhiệm các vị trí công việc: (1) Quan hệ báo chí và truyền thông; (2) Tổ chức sự kiện và quản lý khủng hoảng; (3) Cổng giao tiếp điện tử của UBND thành phố Hà Nội; (4) Tiếp công dân và tư vấn phát ngôn, xây dựng hình ảnh; (5) Công báo UNBD thành phố Hà Nội.
Bốn là, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Hiện nay, UBND thành phố Hà Nội đã và đang tổ chức các khóa tập huấn về các kỹ năng, nghiệp vụ truyền thông. Tuy nhiên, đa phần các hoạt động này chưa phát huy được hiệu quả, do một số nguyên nhân, như: chương trình đào tạo chưa bài bản; nội dung chưa bám sát nhu cầu thực tế công việc, các lớp nhằm vào số lượng hơn chất lượng, chưa phân loại được đối tượng người học, người đi học đối phó và tranh thủ,…
Giải pháp để khắc phục tình trạng nêu trên là khi xây dựng mô hình đào tạo, tập huấn các kỹ năng truyền thông, cần đưa hoạt động đào tạo về chung một đầu mối cơ quan chức năng quản lý hoạt động là Bộ Nội vụ. Bộ Nội vụ sẽ là đầu mối phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, xây dựng khung chương trình đào tạo.
Ngoài ra, định kỳ hằng năm, UBND thành phố Hà Nội nên tổ chức tập huấn truyền thông cho người phát ngôn của cơ quan, cho các cán bộ phụ trách truyền thông. Có thể xây dựng một chương trình hay kế hoạch đào tạo và tập huấn theo năm, dựa trên khung chương trình mà Bộ Nội vụ đã xây dựng chung cho các địa phương, chuyên biệt hóa theo nhu cầu và yêu cầu công việc của thành phố Hà Nội.
Năm là, dành nguồn tài chính cho hoạt động quản trị truyền thông.
Cần chú trọng thực hiện xã hội hóa nhằm thu hút các nguồn lực để phát triển các chương trình, kế hoạch và hạ tầng kỹ thuật phát thanh, truyền hình, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm sự quản lý thống nhất, có hiệu quả của Nhà nước.
Đồng thời, tăng cường tổ chức các sự kiện, hoạt động xúc tiến thương mại, văn hóa, du lịch, thể thao để tạo cơ hội kêu gọi đầu tư, đa dạng hóa các nguồn tài trợ cho hoạt động quản trị truyền thông của địa phương mình. Giám sát, kiểm tra việc thu chi tiết kiệm và hiệu quả.
Sáu là, tăng cường đầu tư về công nghệ – kỹ thuật cho hoạt động quản trị truyền thông đáp ứng chuyển đổi số.
Cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ hiện đại để phát triển kỹ thuật các phương tiên truyền thông đại chúng. Trong đó, cần trọng tâm các nội dung, như: mở rộng phủ sóng phát thanh, truyền hình Hà Nội. Một mặt nhằm phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị, đối ngoại, quốc phòng, an ninh của Đảng và Nhà nước. Một mặt mở rộng vùng thông tin cho các nhóm công chúng có hoàn cảnh khó khăn và các kiều bào ở nước ngoài. Ứng dụng khoa học – công nghệ vào phát triển hạ tầng truyền dẫn, phát sóng nhằm mở rộng hình thức thông tin cho các nhóm công chúng. Thúc đẩy việc chuyển đổi hạ tầng truyền dẫn, phát sóng sang công nghệ số nhằm tăng số lượng kênh chương trình, đa dạng hóa các loại hình dịch vụ và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài nguyên tần số. Tận dụng những phương tiện truyền thông cơ bản và thân thiện với người dân như: tivi, radio, truyền thanh không dây và điện thoại di động.
Kết luận
Trên cơ sở thực trạng các hoạt động truyền thông của UBND thành phố Hà Nội hiện nay, cùng những cơ hội, thách thức mà chuyển đổi số đem lại, công tác quản trị truyền thông tại UBND thành phố Hà Nội cần được bổ sung, đổi mới. Sự áp dụng đồng bộ các giải pháp cùng với quyết tâm thay đổi nền hành chính quốc gia theo chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước hiện nay sẽ tạo điều kiện thuận lợi để hoạt động quản trị truyền thông của UBND Hà Nội chuyên nghiệp,hiệu quả hơn; góp phần thiết lập và duy trì mối quan hệ tích cực với công chúng, tăng cường dân chủ và ổn định chính trị – xã hội, hướng tới sự phát triển bền vững.
