Thiếu tá, ThS. Nguyễn Văn Đức
ThS. Nguyễn Đức Tuyên
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong các học viện, trường sĩ quan quân đội là lực lượng nòng cốt, nghiên cứu bổ sung, phát triển lý luận; giảng dạy chuyên sâu các môn khoa học xã hội và nhân văn góp phần trực tiếp hình thành nhận thức, phát triển thế giới quan, niềm tin khoa học, bản lĩnh chính trị, đạo đức, phong cách, tác phong lãnh đạo, chỉ huy, quản lý cho học viên đào tạo cấp phân đội. Bài viết đề cập đến giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo trong quân đội hiện nay.
Từ khóa: Giảng viên; khoa học xã hội và nhân văn; đổi mới giáo dục, đào tạo; quân đội.
Đặt vấn đề
Đội ngũ giảng viên có vai trò quan trọng hàng đầu, yếu tố quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo của các trường đại học nói chung và các nhà trường quân đội nói riêng. Điều 66 Luật Giáo dục năm 2019 đã khẳng định: “Nhà giáo có vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục, có vị thế quan trọng trong xã hội, được xã hội tôn vinh”1. Do đó, muốn phát triển giáo dục và đào tạo trước hết phải chăm lo phát triển đội ngũ giảng viên. Nhận thức rõ vấn đề này, Đảng ta xác định giải pháp đột phá là phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, coi đây là khâu then chốt trong chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục.
Tình hình về đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội
Thời gian qua, Quân ủy Trung ương – Bộ Quốc phòng đã quán triệt sâu sắc đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác giáo dục, đào tạo, nhất là quan tâm đến đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đạt chuẩn theo quy định ở các học viện, trường sĩ quan trong quân đội, từ đó đã lãnh đạo, chỉ đạo việc xác định kế hoạch đào tạo, quản lý, sử dụng, phát triển đội ngũ giảng viên này để đáp ứng yêu cầu giảng dạy, nghiên cứu khoa học và đấu tranh tư tưởng, lý luận trong tình hình mới.
Để đạt được những mục tiêu đặt ra, các nhà trường trong quân đội đã có những chiến lược để xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn, đặc biệt là giảng viên giỏi, chuyên gia đầu ngành; về cơ cấu về trình độ, độ tuổi bảo đảm tính hợp lý và tính kế thừa; về việc tổ chức tuyển chọn, bố trí, sử dụng, sàng lọc đáp ứng yêu cầu của thực tiễn; cơ chế, chính sách tạo động lực cho giảng viên.
Tuy nhiên, so với yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo, công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong quân đội còn một số hạn chế, bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu (đặc biệt là đội ngũ giảng viên trẻ có học hàm, học vị còn chưa cao).
Một bộ phận giảng viên còn thiếu kinh nghiệm về trình độ, kỹ năng sư phạm, năng lực ngoại ngữ, tin học và kiến thức thực tiễn2 , do đó chưa theo kịp yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo.
Giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội trong thời gian tới
Trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số hướng đến xây dựng nhà trường thông minh trong các học viện và trường quân đội, đó là: phấn đấu đến hết năm 2025, có 75% trở lên nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục đạt chuẩn theo quy định; 25% trở lên nhà giáo các học viện, trường sĩ quan trực thuộc Bộ Quốc phòng đạt trình độ tiến sĩ. Mỗi năm có trên 35 nhà giáo được công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư. Đến 2030, có 95% trở lên nhà giáo đạt chuẩn theo quy định, có 20 – 30% đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế 3. Chính vì vậy, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay có ý nghĩa rất quan trọng nhằm đáp ứng công tác đổi mới giáo dục và đào tạo trong quân đội, do đó, cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:
Thứ nhất, các học viện, trường sĩ quan quân đội làm tốt công tác quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn.
Đây là giải pháp trọng yếu của quản lý nguồn nhân lực giáo dục. Giải pháp này nhằm giúp cho cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chức năng các cấp quan nắm được tổng thể đội ngũ giảng viên để lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lộ trình phát triển đội ngũ giảng viên phù hợp. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đủ về số lượng, có chất lượng cao, có cơ cấu tổ chức hợp lý. Việc quy hoạch chặt chẽ, phù hợp góp phần quan trọng xây dựng đội ngũ giảng viên có đủ phẩm chất đạo đức, lối sống, trình độ chuyên môn, năng lực công tác tốt theo chuẩn quy định của Nhà nước, Bộ Quốc phòng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Các học viện, trường sĩ quan quân đội khi hoạch định quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn về chất lượng cần bám sát các tiêu chuẩn, tiêu chí chung về chất lượng giảng viên đại học trong Luật Giáo dục năm 2019; Luật Giáo dục đại học năm 2013; các quy định, quyết định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Quốc phòng. Trên cơ sở đó, chỉ đạo các cơ quan chức năng, các khoa giáo viên xây dựng các tiêu chí và quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên: chuẩn về trình độ đào tạo (cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ); chuẩn về chức danh chuyên môn và kiến thức; về năng lực sư phạm và nghiên cứu khoa học; phẩm chất đạo đức, lối sống, phương pháp, tác phong công tác phù hợp với từng chuyên ngành và cả nhà trường. Bên cạnh đó, xác định rõ tỷ lệ, yêu cầu và các tiêu chí về trình độ, chức danh khoa học, chức danh chuyên môn kỹ thuật nghiệp vụ trong từng giai đoạn cụ thể. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI cũng chỉ rõ: “… có chính sách thu hút nhân tài về các học viện, nhà trường công tác”4. Đồng thời, làm tốt công tác dự báo tình hình, xu hướng, tốc độ phát triển của tình hình nhiệm vụ…
Công tác quy hoạch phát triển đội ngũ giảng về cơ cấu phải bảo đảm sự cân đối về tuổi quân, tuổi đời, tuổi nghề để bảo đảm sự cân bằng về kinh nghiệm công tác và tính kế thừa, nối tiếp giữa các thế hệ giảng viên, tránh sự hụt hẫng, không bảo đảm sự liên tục của đội ngũ giảng viên. Cơ cấu về độ tuổi phải bám sát tiêu chí về trình độ chuẩn của giảng viên và những tiêu chí cần có để đáp ứng cho yêu cầu mở rộng và phát triển nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của nhà trường. Bảo đảm sự hợp lý giữa các trình độ, học hàm, học vị của đội ngũ giảng viên.
Thứ hai, tổ chức chặt chẽ công tác tuyển chọn, bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn.
Giải pháp này nhằm mục đích kiểm soát chặt chẽ “đầu vào” đội ngũ, sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực giáo dục, góp phần bảo đảm đủ về số lượng, nâng cao chất lượng, điều chỉnh hợp lý cơ cấu đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn.
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường, quá trình tuyển chọn giảng viên cần xuất phát từ kế hoạch của nhà trường; tuyển chọn giảng viên đáp ứng các tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ đối với giảng viên; đồng thời tiến hành phải bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong tuyển chọn giảng viên. Cần xây dựng bộ tiêu chuẩn rõ ràng về phẩm chất nhân cách, trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực sư phạm. Hằng năm, chỉ tuyển chọn những giảng viên thực sự có nhu cầu, có tâm huyết với công việc và gắn bó với nghề nghiệp sư phạm.
Sử dụng đội ngũ giảng viên là quá trình cán bộ quản lý, lãnh đạo của các nhà trường khai thác và phát huy năng lực làm việc của đội ngũ giảng viên một cách tối đa trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của giảng viên. Trong quá trình sử dụng đội ngũ giảng viên, cần bảo đảm đúng người, đúng việc có như vậy mới phát huy được sức mạnh, sở trường, tính tích cực của giảng viên.
Thứ ba, đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện,trường sĩ quan quân đội.
Kiểm tra, đánh giá giảng viên là biện pháp hết sức quan trọng trong công tác phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan. Hoạt động kiểm tra, đánh giá này là quá trình phức tạp, ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Để bảo đảm tính khách quan, công bằng trong đánh giá cần có tiêu chí đánh giá cụ thể, rõ ràng phù hợp với thực tiễn của mỗi trường và công khai minh bạch. Các tiêu chí cần cụ thể về: thực hiện công việc giảng dạy, hoạt động nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa học, chất lượng các công việc được giao.
Các chủ thể quản lý làm tốt các hoạt động kiểm tra, đánh giá chất lượng, xếp loại giảng viên toàn diện, chặt chẽ, thực chất. Đánh giá và làm rõ trên các mặt ưu điểm, khuyết điểm về phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, trình độ kiến thức chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm, hiệu quả các mặt công tác và khả năng phát triển của giảng viên. Bên cạnh đó, đánh giá giảng viên thông qua việc lấy thông tin phản hồi từ học viên, từ đơn vị và từ các tổ chức khác trong nhà trường. Thông qua kiểm tra, đánh giá để nắm chất lượng nguồn nhân lực giáo dục của nhà trường, từ đó, giúp các cấp quản lý tìm ra biện pháp bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Thứ tư, tạo môi trường làm việc thuận lợi đối với giảng viên khoa học xã hội và nhân văn.
Xây dựng môi trường làm việc thuận lợi, đội ngũ giảng viên được tôn trọng, được tạo cơ hội để phát triển năng lực, cơ hội học tập, nâng cao vị thế bản thân, được tạo điều kiện về cơ sở vật chất, thông tin.
Việc tạo động lực cho giảng viên là một việc hết sức quan trọng. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ của người giảng viên, mỗi giảng viên khoa học xã hội và nhân văn không chỉ làm việc bằng trách nhiệm mà còn phải có động lực làm việc. Các chính sách đặc thù để thu hút nhân tài cần được triển khai kịp thời, nhất là có đề xuất bổ sung, hoàn thiện chế độ, chính sách về tiền lương, tiền thưởng, nhà ở,… giúp đội ngũ giảng viên yên tâm công tác, gắn bó với nghề.
Kết luận
Phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn là một nhiệm vụ, nội dung rất quan trọng và cần thiết góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Trong các học viện, các trường quân đội khi tập trung phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, có chất lượng cao sẽ là những yếu tố tác động đến mục đích, kế hoạch và chiến lược cho sự phát triển của các học viện, các trường quân đội này. Chính vì thế, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn góp phần quan trọng vào thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới và Quyết định số 3525/QĐ-BQP ngày 03/8/2023 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phê duyệt Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo”.
