Nguyễn Thanh Hưng
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Công tác đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục chính trị ở Học viện Khoa học quân sự là sự kế thừa, điều chỉnh, bổ sung và phát triển một cách toàn diện để phù hợp với hoàn cảnh, đặc điểm tình hình, đặc trưng các đối tượng phương pháp giáo dục chính trị của Học viện. Để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị ở Học viện Khoa học quân sự hiện nay, cần thiết phải thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay.
Từ khóa: Nội dung; hình thức; phương pháp; giáo dục chính trị; Học viện Khoa học quân sự.
Đặt vấn đề
Trải qua 66 năm xây dựng, phát triển và trưởng thành, nhiệm vụ giáo dục – đào tạo của Học viện Khoa học quân sự (Học viện) liên tục phát triển với nhiều đối tượng, loại hình và trình độ đào tạo khác nhau. Hiện nay, Học viện đã triển khai đào tạo từ bậc đại học đến tiến sĩ khoa học quân sự, thạc sĩ ngôn ngữ (tiếng Anh,Nga, Trung Quốc); đào tạo văn bằng 2 (Ngoại ngữ, Quan hệ Quốc tế về Quốc phòng); đào tạo cử nhân (Ngoại ngữ, Quan hệ Quốc tế về Quốc phòng); bồi dưỡng Ngoại ngữ (tiếng Anh, Trung Quốc, Nga, Pháp, Lào, Thái Lan, Campuchia); tổ chức thi và cấp Chứng chỉ B1, B2 khung tham chiếu châu Âu cho các cơ sở đào tạo sau đại học trong quân đội…
Với tính chất “đặc thù” của Học viện, công tác giáo dục chính trị cho các đối tượng ở Học viện cũng có sự đa dạng về nội dung, hình thức, phương pháp. Chính vì vậy, việc tiến hành đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác giáo dục chính trị giáo dục chính trị là một giải pháp quan trọng, có ý nghĩa trực tiếp đến việc nâng cao chất lượng giáo dục chính trị. Nếu không thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục chính trị hay đổi mới nhưng không đồng bộ, thống nhất thì công tác giáo dục chính trị cho các đối tượng dễ rơi vào kinh nghiệm chủ nghĩa, hiệu quả thấp.
Đánh giá chung và những đề xuất về nội dung, hình thức, phương pháp công tác giáo dục chính trị ở Học viện Khoa học quân sự thời gian qua
Một là, về đổi mới nội dung giáo dục chính trị.
Nội dung giáo dục chính trị là một yếu tố có ý nghĩa quyết định đến việc chuyển hóa đối tượng giáo dục theo hướng tích cực và nó được quy định bởi mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục. Đổi mới nội dung giáo dục chính trị là làm cho nội dung sâu sắc, sinh động và cuốn hút hơn đối với người học; hướng người học vào việc vận dụng lý luận vào việc giải quyết nhận thức, tư tưởng, định hướng hành động, lý giải và giải quyết được những vấn đề do cuộc sống đặt ra… Nội dung giáo dục chính trị cho các đối tượng, đó là: chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, những chuẩn mực về đạo đức, lối sống, những kiến thức về tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… Việc cập nhật, bổ sung để đổi mới nội dung giáo dục chính trị cho các đối tượng là giải pháp quan trọng, mang tính cấp thiết, do đó, khi nghiên cứu, tiến hành đổi mới nội dung giáodục chính trị cho các đối tượng của Học viện cần chú ý một số vấn đề sau đây:
(1) Tăng cường hơn nữa nội dung giáo dục về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Quá trình giáo dục phải nhấn mạnh, khẳng định đó là nền tảng tư tưởng, là kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng. Giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh phải trang bị cho cán bộ, đảng viên, học viên, công nhân viên, chiến sĩ của Học viện bản chất cách mạng khoa học, tính logic, đúng đắn; đồng thời phải làm rõ những vấn đề mới cần bổ sung phát triển, trên cơ sở tổng kết, khái quát những kinh nghiệm thực tiễn và những thành tựu khoa học hiện đại.
(2) Thường xuyên cập nhật thông tin về chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ chính trị của Đảng bộ Quân đội và Học viện Khoa học quân sự.
Cách mạng luôn luôn vận động, phát triển, nhiệm vụ chính trị của Đảng và trong từng giai đoạn là khác nhau. Cùng với đó, chủ trương, đường lối của Đảng thường xuyên được thay đổi, bổ sung để phù hợp với hoàn cảnh, tình hình. Chính vì vậy, quá trình giáo dục chính trị cho các đối tượng, chủ thể giáo dục cần chú ý cập nhật thường xuyên những quan điểm, chủ trương, đường lối mới của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tiếp tục giáo dục, quán triệt cho các đối tượng nhận thức sâu sắc hơn về cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, lý luận và thực tiễn việc xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, làm cho các đối tượng nhận thức đầy đủ nội dung hai nhiệm vụ chiến lược, kiên định mục tiêu, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; thấy rõ nội dung, tính chất của cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc ở trong nước và trên thế giới.
Ngoài ra, nội dung giáo dục cần cập nhật âm mưu, hoạt động, phương thức, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân trong giai đoạn hiện nay.
(3) Bổ sung nội dung giáo dục đạo đức, lối sống xã hội chủ nghĩa.
Đây là nội dung cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Thực tiễn đã chỉ ra, có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc…. Biểu hiện này không chỉ làm giảm bản chất, truyền thống, sức mạnh của Đảng, làm giảm niềm tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng, cán bộ, đảng viên mà còn là môi trường thuận lợi để chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” từ trong nội bộ để nhằm làm tan rã nền tảng tư tưởng trong từng con người, từng tổ chức và làm suy yếu, tiến đến xóa bỏ vai trò lãnh đạo cách mạng của Đảng. Đại hội lần thứ XII, XIII của Đảng đã xác định tập trung thực hiện mục tiêu “Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức”. Do đó, cần bổ sung, hoàn thiện nội dung đạo đức cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa vào quá trình giáo dục chính trị cho các đối tượng của Học viện.
Nội dung giáo dục đạo đức cách mạng, lối sống cho các đối tượng hiện nay phải tập trung vào làm rõ những quan điểm, tiêu chuẩn đạo đức và lối sống của người quân nhân cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” theo tư tưởng của Hồ Chí Minh. Giáo dục đạo đức phải gắn liền với giáo dục pháp luật, kỷ luật Quân đội, làm cho các đối tượng nhận thức đúng đắn, biết cách giải quyết phù hợp, hiệu quả mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, phải biết đánh thức, khơi dậy những cái tốt, cái thiện trong mỗi cá nhân.
(4) Thường xuyên bổ sung, cập nhật những kiến thức kinh tế, chính trị – xã hội nổi bật ở trong nước, khu vực và trên thế giới.
Tình hình kinh tế, chính trị – xã hội trên thế giới và ở trong nước luôn luôn biến động nhanh chóng, phức tạp và khó lượng. Trong chương trình, nội dung bài giảng cần bổ sung kịp thời, để từ đó trang bị cho các đối tượng có được cách nhìn tổng quan, chính thống, mang tính chất định hướng; tránh hiện tượng suy diễn, tư duy lệch lạc, tư tưởng dao động trước những thay đổi của thời cuộc. Thông qua việc trang bị những kiến thức, cán bộ, đảng viên, học viên, công nhân viên, chiến sĩ của Học viện sẽ nắm chắc xu hướng vận động của thế giới, những vấn đề mang tính chất toàn cầu mà thể hiện tinh thần, trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ của một công dân, nhiệm vụ của từng người theo chức trách, nhiệm vụ.
Để thực hiện thành công việc đổi mới nội dung giáo dục chính trị góp phần nâng cao chất lượng công tác này cho các đối tượng ở Học viện hiện nay, trước hết, cấp ủy, lãnh đạo chỉ huy các cấp cần vững quy chế giáo dục chính trị trong Quân đội nhân dân và dân quân tự vệ Việt Nam; chỉ thị, hướng dẫn của Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, nhất là Chỉ thị 124 -CT/QUTW ngày 31/3/2011 của Quân ủy Trung ương về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trịtại đơn vị trong giai đoạn mới, từ đó, cụ thể hóa thành chương trình, kế hoạch giáo dục chính trị cho các đối tượng phù hợp với tình hình của Học viện, đặc điểm của từng đối tượng.
Đồng thời, cấp ủy, lãnh đạo chỉ huy các cấp cần phải lãnh đạo các đơn vị, đội ngũ cán bộ, giảng viên tiến hành phân tích, nghiên cứu kỹ lưỡng đặc điểm tình hình nhiệm vụ chính trị của Đảng, Quân độivà Học viện trong giai đoạn cách mạng hiện nay. Đánh giá nhận thức, năng lực học tập, khả năng tự học, tự nghiên cứu của các đối tượng trong Học viện; đặc biệt tiến hành đánh giá tính đúng đắn, phù hợp, những điểm không phù hợp, bất cập của nội dung giáo dục chính trị hiện tại. Trên cơ sở đó, xác định nội dung, xây dựng giáo trình, biên soạn giáo án bài giảng sát hợp, với tinh thần sáng tạo cao.
Hai là, về đổi mới hình thức giáo dục chính trị.
Hình thức giáo dục chính trị là cách thức tổ chức, sắp xếp, điều hành các hoạt động giáo dục nhằm thực hiện nội dung và phương pháp giáo dục, phản ánh phương thức hoạt động qua lại giữa chủ thể và đối tượng giáo dục. Hình thức giáo dục chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục chính trị cho các đối tượng sinh viên, học viên của Học viện. Để đổi mới hình thức công tác giáo dục chính trị của Học viện hiện nay, cần tập trung vào một số vấn đề sau đây:
(1) Đối với hình thức học tập chính trị tập trung.
Đây là hình thức cơ bản giữ vai trò chủ đạo trong giáo dục chính trị cho các đối tượng. Quá trình giảng dạy chính trị tập trung, giảng viên cần phải đa dạng hóa hình thức lên lớp. Có thể lên lớp bằng cách thuyết trình hoàn chỉnh một chủ đề, có thể thuyết trình kết hợp giao nhiệm vụ cho người học thực hiện. Đặc biệt là nâng cao chất lượng các buổi thảo luận. Chất lượng duy trì thảo luận trong quá trình học tập chính trị là khâu hết sức quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả chất lượng công tác giáodục chính trị cho các đối tượng. Vấn đề quyết định nhất đối với việc nâng cao chất lượng thảo luận là việc chọn chủ đề thảo luận. Quá trình tổ chức thảo luận cần đề cao tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình, bảo đảm dân chủ, khách quan; xác định đúng trọng tâm, trọng điểm, gắn lý luận với thực tiễn, kịp thời giải đáp những vấn đề còn vướng mắc. Duy trì thảo luận phải là người có kinh nghiệm, nắm chắc từng đối tượng, biết gợi ý vấn đề cần tập trung làm rõ, kịp thời định hướng tư tưởng cho người học.
Một vấn đề có vai trò quan trọng không thể không kể đến trong học tập chính trị là kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Cần sử dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả nhận thức chính trị như: kiểm tra viết, kiểm tra vấn đáp, kiểm tra thông qua viết bài thu hoạch, thi tìm hiểu… Thời điểm kiểm tra có thể sau từng bài học, từng tháng, từng giai đoạn hoặc kiểm tra đột xuất. Khi đổi mới, cải tiến hình thức học tập chính trị phải chú ý hướng tới khuyến khích, động viên được tinh thần tích cực, tự giác học tập của người học; gắn học tập chính trị với rèn luyện kỷ luật, kịp thời thông báo trong giao ban công tác đảng, công tác chính trị, giao ban đơn vị những cá nhân nghỉ học không có lý do chính đáng hoặc thái độ học tập không đúng để kiểm điểm, đưa ra biện pháp giáo dục phù hợp.
Để thực hiện có hiệu quả những vấn đề đó, trước hết, cấp ủy, lãnh đạo chỉ huy các cấp phải lãnh đạo, chỉ đạo sát đúng; tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nội dung, phương pháp tổ chức học tập chính trị cho cán bộ, giảng viên giảng dạy. Đồng thời, cấp ủy, lãnh đạo chỉ huy phải chỉ đạo việc xây dựng, thực hiện kế hoạch, chương trình công tác giáo dục chính trị chặt chẽ, nghiêm túc, bảo đảm chất lượng, đúng quy định. Cán bộ, giảng viên cần xây dựng kế hoạch bài giảng, tổ chức thảo luận chi tiết; chọn nội dung trọng tâm để truyền đạt cho người học, chọn vấn đề cơ bản thiết thực để tổ chức thảo luận. Lựa chọn hình thức giảng dạy và thảo luận phù hợp với tình hình, hoàn cảnh và đặc điểm của từng đơn vị, từng đối tượng.
(2) Đối với hình thức sinh hoạt chính trị.
Để hình thức này có hiệu quả, cấp ủy, tổ chức Đảng, cán bộ chính trị, cơ quan chính trị, phải chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức chỉ đạo chặt chẽ. Chính trị viên, cán bộ chính trị, giảng viên, báo cáo viên phải được phân công đảm nhận từng bài cụ thể, được bồi dưỡng kịp thời. Đồng thời, cần có kế hoạch phát huy kết quả sinh hoạt chính trị để xây dựng chương trình hành động có trọng tâm, trọng điểm, có khâu đột phá, thực hiện thắng lợi nghị quyết các cấp. Sau quá trình tổ chức sinh hoạt chính trị, cần tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học. Qua đó để có cơ sở đánh giá tính hợp lý, đúng đắn của hình thức, nội dung giáo dục; cũng như khả năng hợp tác, tiếp thu của từng đối tượng. Từ đó, có kế hoạch điều chỉnh phù hợp để nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị.
(3) Đối với hình thức giáo dục chính trị thông qua thực hiện các nhiệm vụ tự học, tự nghiên cứu cho các đối tượng.
Đây là hình thức có vị trí đặc biệt quan trọng đối với nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị hiện nay. Cần tăng cường thực hiện hình thức giáo dục thông qua thực hiện các nhiệm vụ tự học, tự nghiên cứu của người học. Đó là việc gắn với nhiệm vụ của mỗi cá nhân thông qua các hoạt động thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, trong nghiên cứu khoa học, các phong trào thi đua, phong trào hành động cách mạng, hoạt động văn hóa văn nghệ… Theo đó, chính trị viên, cán bộ chính trị, giảng viên, báo cáo viên cần lựa chọn nội dung phù hợp với khả năng và trình độ của người học để giao cho nghiên cứu. Đồng thời, hướng dẫn người học cách tìm, thu thập và khai thác tài liệu. Cùng với đó, cần tiến hành việc kiểm tra, đánh giá kết quả tự học, tự nghiên cứu của người học để kịp thời động viên, khích lệ những cá nhân tích cực, nghiêm khắc phê bình những cá nhân thu động, không tích cực trong học tập…
Ba là, đổi mới phương pháp giáo dục chính trị và những đề xuất.
Đồng thời với đổi mới về nội dung, hình thức cần tiến hành đổi mới về phương pháp giáo dục chính trịtheo hướng thực hiện phương pháp giáo dục tổng hợp; áp dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp tích cực, hiện đại kết hợp phát huy những ưu điểm của các phương pháp truyền thống. Để nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, thời gian tới:
(1) Phát huy vai trò của chủ thể tiến hành giáo dục chính trị.
Lãnh đạo, chỉ huy các cấp, nhất là những chính trị viên, cán bộ chính trị, giảng viên, báo cáo viên trực tiếp tham gia công tác giáo dục chính trị cần nắm vững vị trí, vai trò, nội dung, yêu cầu của từng phương pháp, để chỉ đạo đơn vị mình vận dụng cụ thể trong giáo dục chính trị.
(2) Thực hiện đúng phương châm giáo dục chính trị.
Cần thực hiện đúng phương châm lý luận gắn liền với thực tiễn; phát huy tính cực, chủ động, khả năng tư duy độc lập, sáng tạo của người học; phát huy sức mạnh của các tổ chức, các lực lượng trong việc đổi mới, vận dụng các phương pháp; từng bước hiện đại hóa và nâng cao hiệu quả của các phương tiện giáodục chính trị.
(3) Kết hợp các hoạt động, tài liệu giáo dục chính trị.
Cần thực hiện linh hoạt, khai thác ưu điểm của các phương pháp thuyết trình, tuyên truyền, tổ chức các câu lạc bộ học tập, câu lạc bộ sân khấu, thể thao, hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục – thể thao, tham quan, giao lưu, gặp mặt truyền thống; gương người tốt, việc tốt, nhân điển hình tiên tiến; tổ chức trao đổi, đối thoại trực tiếp với người học; tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị, phát động thi đua; nắm tư tưởng, nắm dư luận, điều tra xã hội học về các vấn đề tư tưởng… để làm tốt công tác giáo dục chính trị cho các đối tượng. Thông qua nhiều kênh và kết hợp với tài liệu, chủ thể giáo dục chính trị cần tích cực sưu tầm thông tin để biên soạn thành bản tin nội bộ hằng tuần, hằng tháng, thông báo tình hình thời sự và hoạt động mọi mặt của Học viện đến cho mọi cán bộ, giảng viên, học viên, công nhân viên, chiến sĩ. Chú trọng các ngày lễ lớn của đất nước, các đợt sinh hoạt chính trị, ngày truyền thống của ngành, của Học viện và từng đơn vị… xây dựng Câu lạc bộ truyền thanh nội bộ phát sóng hàng ngày, kết hợp với chương trình truyền thanh thông tin quốc gia để góp phần tuyên truyền tình hình thời sự thế giới, trong nước…
Kết luận
Chú trọng đến từng nội dung, hình thức, phương pháp công tác giáo dục chính trị ở Học viện Khoa học quân sự từ đó sẽ có hướng đổi mới chặt chẽ và phù hợp khi tiến hành đổi mới nội dung phải đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục và phải bám sát quy định, thực tiễn, có sự kiểm nghiệm trên thực tế, bảo đảm tính dân chủ, thống nhất, hiệu quả; tránh hiện tượng dập khuôn, máy móc, thiếu sáng tạo, không nắm chắc đối tượng giáo dục chính trị ở Học viện.
