Phạm Thanh Tùng
Phạm Thị Nga
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang không thoát ly sản xuất – một bộ phận quan trọng của lực lượng vũ trang nhân dân, có nhiệm vụ bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhân dân, tài sản của Nhà nước; là lực lượng nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương khi có chiến tranh. Bài viết đề cập một số thành tựu quan trọng của lực lượng dân quân tự vệ thành phố Hải Phòng trong những năm qua, đề xuất giải pháp nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu, hoàn thành tốt các nhiệm vụ của lực lượng dân quân tự vệ thành phố Hải Phòng trong tình hình mới.
Từ khóa: Dân quân tự vệ; xây dựng lực lượng; Hải Phòng.
Chủ trương của Đảng bộ thành phố Hải Phòng về xây dựng lực lượng dân quân tự vệ
Hải Phòng là thành phố trực thuộc Trung ương là một trung tâm công nghiệp, đầu mối giao thông quan trọng về đường bộ, đường biển và đường không của cả miền Bắc và cả nước, là lá chắn, thành lũy phòng thủ phía Đông của Thủ đô Hà Nội cả về đường bộ, đường thủy và đường không. Những năm qua, tình hình thế giới, trong nước nói chung, thành phố Hải Phòng nói riêng có nhiều thuận lợi cho sự phát triển của Thành phố. Bên cạnh đó các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động chống phá, gây mất an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở cơ sở. Điều này đặt ra yêu cầu phải tiếp tục chăm lo xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong mọi tình huống.
Quán triệt quan điểm của Đảng “Xây dựng lực lượng dân quân tự vệ và dự bị động viên là nội dung quan trọng trong đường lối quân sự của Đảng, là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống chính trị”1; thực hiện “xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, trước hết về chính trị”2, thực sự “là lực lượng trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, hoàn thành nhiệm vụ trong mọi tình huống; nhất là ở các vùng trọng điểm, địa bàn chiến lược”3 và tiếp tục được xác định trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng với quan điểm: “Xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, có số lượng phù hợp, coi trọng lực lượng dân quân tự vệ biển và dân quân tự vệ ở các địa bàn trọng điểm”4. Đảng bộ thành phố Hải Phòng đã xác định chủ trương “Xây dựng lực lượng vũ trang thành phố đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Trong đó, chú trọng xây dựng lực lượng quân đội thường trực, dân quân tự vệ, dự bị động viên đủ số lượng, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức”5, đồng thời có nhiều biện pháp tổ chức xây dựng lực lượng dân quân tự vệ nhằm đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ quân sự quốc phòng.
Đảng ủy, Bộ chỉ huy quân sự thành phố Hải Phòng đã tham mưu giúp Ban Thường vụ Thành ủy ban hành Chỉ thị số 18-CT/TU ngày 12/01/2023 về lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phương năm 2023; Ủy ban nhân dân thành phố ban hành Chỉ thị số 16-CT-UBND ngày 27/01/2023 về thực hiện công tác quân sự, quốc phòng địa phương. Trong đó xác định xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, có số lượng hợp lý, chất lượng cao, hoạt động hiệu quả, đúng đủ thành phần theo quy định của Luật Dân quân tự vệ. Đồng thời, tham mưu giúp Ủy ban nhân dân thành phố ban hành Quyết định tổ chức, biên chế, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ theo hướng dẫn của Quân khu 3 và Thông tư số 77/2020/TT-BQP ngày 23/6/2020 của Bộ Quốc phòng. Đã phối hợp chặt chẽ với Ban Quản lý dự án và Đảng ủy Ban quản lý Khu kinh tế Hải Phòng và các sở, ban, ngành có liên quan rà soát, thành lập lực lượng tự vệ ở các doanh nghiệp trong khu công nghiệp, khu kinh tế, các cơ quan, đơn vị. Trong đó đã thành lập các đơn vị tự vệ ở Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng, Công ty cổ phần sản xuất và kinh doanh VinFast, Trường Cao đẳng kỹ thuật Hải Phòng…
Tiếp tục thực hiện hiệu quả Nghị quyết 06/2020/NQ-HĐND ngày 22/12/2020 của Hội đồng nhân dân thành phố; Đề án số 410/ĐA-UBND ngày 18/12/2020 của Ủy ban nhân dân thành phố về tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động và một số định mức chi cho dân quân tự vệ thành phố giai đoạn 2021 – 2025. Hiện nay, tổng số dân quân tự vệ của thành phố chiếm khoảng 1,36% so với tổng dân số, trong đó dân quân tự vệ nữ chiếm khoảng 7,5%, tỷ lệ đảng viên trong dân quân tự vệ đạt trên 23%, đoàn viên đạt trên 60%6. Theo đó, đã tiến hành tổ chức biên chế lại lực lượng sau khi sát nhập thôn, tổ dân phố theo Nghị quyết số 26/NQ-HĐND ngày 20/7/2022 của Hội đồng nhân dân thành phố; nơi làm việc của ban chỉ huy quân sự cấp xã được tập trung đầu tư, xây dựng.
Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ dân quân tự vệ được triển khai có nề nếp; hằng năm, căn cứ chỉ tiêu đào tạo trung cấp, cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở, Bộ chỉ huy quân sự thành phố đã chủ động phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan triển khai thực hiện, các quận, huyện tổ chức rà soát, tuyển chọn cán bộ nguồn ban chỉ huy quân sự cấp xã và cử đi học theo quy định. Trong năm 2023, có 27 người đào tạo trình độ trung cấp, 1 người đào tạo trình độ đại học ngành quân sự cơ sở. Số học viên tốt nghiệp ra trường cơ bản được bố trí, sử dụng đúng quy hoạch. Đã mở được 10 lớp tập huấn cho cán bộ ban chỉ huy quân sự xã, phường, thị trấn, cán bộ dân quân tự vệ từ khẩu đội trưởng trở lên với gần 1.500 người, thời gian là 7 ngày/lớp. Các địa phương tổ chức tập huấn được 34 lớp cho cán bộ thôn đội trưởng, tổ đội trưởng, trung đội trưởng dân quân tại chỗ cho gần 4.000 cán bộ, thời gian tập huấn 5 ngày/lớp; kết quả chung cho các đối tượng đạt khá, bảo đảm an toàn tuyệt đối7.
Thực hiện huấn luyện chiến sĩ dân quân tự vệ theo phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”, nội dung, thời gian huấn luyện cho từng đối tượng được thực hiện theo Thông tư số 69/2020/TT-BQP ngày 15/6/2020 của Bộ Quốc phòng. Đã kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, pháp luật và làm công tác dân vận, huấn luyện sát nhiệm vụ, sát với từng đối tượng, địa bàn và phương án tác chiến. Chú trọng nâng cáo trình độ kỹ thuật, chiến thuật, khả năng phối hợp, hiệp đồng với các lực lượng trong khu vực phòng thủ cho lực lượng dân quân cơ động, thường trực, binh chủng chiến đấu và dân quân tự vệ biển, qua đó không ngừng củng cố và nâng cao sức mạnh tổng hợp của lực lượng vũ trang thành phố, bảo đảm luôn sẵn sàng chiến đấu. Trong năm 2023, đã tổ chức huấn luyện cho 100% dân quân năm thứ nhất, dân quân thường trực, dân quân cơ động, dân quân biển; huấn luyện dân quân tại chỗ đạt 95,5%, dân quân binh chủng đạt 96,8%. Kết quả 100% đạt yêu cầu, 75 – 80% khá, giỏi8.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, việc xây dựng lực lượng dân quân tự vệ từ năm còn tồn tại một số hạn chế, như công tác huấn luyện dân quân tự vệ ở một số địa phương, đơn vị chưa bảo đảm thời gian, quân số; công tác bảo đảm cho dân quân tự vệ còn gặp nhiều khó khăn.
Nguyên nhân của những hạn chế trên là công tác chỉ đạo huấn luyện dân quân tự vệ của cấp ủy, chỉ huy một số đơn vị chưa kiên quyết; công tác kiểm tra đôn đốc công tác chuẩn bị huấn luyện chưa thường xuyên; chế độ bảo đảm ngày công khi tham gia huấn luyện còn thấp so với lao động phổ thông, dẫn đến, công tác triệu tập dân quân tự vệ tham gia huấn luyện gặp nhiều khó khăn.
Một số giải pháp nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu, hoàn thành tốt các nhiệm vụ của lực lượng dân quân tự vệ thành phố Hải Phòng
Thứ nhất, quán triệt, vận dụng linh hoạt, sáng tạo chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, chỉ lệnh công tác quân sự quốc phòng của Bộ Quốc phòng, Quân khu 3 và hướng dẫn của cơ quan chức năng về xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vào điều kiện cụ thể của Hải Phòng.
Trong thời kỳ mới, đặc biệt trước xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, đòi hỏi Đảng bộ, Nhân dân thành phố Hải Phòng phát huy hơn nữa tính năng động chủ quan, tích cực, chủ động, quán triệt và cụ thể hóa chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, kịp thời đề ra chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp, tổ chức xây dựng lực lượng dân quân tự vệ của thành phố một cách sát đúng. Tập trung xây dựng một chiến lược về lực lượng dân quân tự vệ có tính khả thi, vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa đáp ứng nhiệm vụ lâu dài, vừa theo xu thế chung trên cơ sở khai thác tiềm năng, thế mạnh của Hải Phòng. Mặt khác, phải thường xuyên tổng kết thực tiễn, đánh giá tìm ra những nguyên nhân hạn chế, thành tựu trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lực lượng dân quân tự vệ để kịp thời bổ sung, hoàn chỉnh chiến lược về lực lượng dân quân tự vệ phù hợp đạt hiệu quả cao. Đồng thời, hằng năm cần bám sát chỉ lệnh công tác quân sự quốc phòng năm của Bộ Quốc phòng, của Quân khu 3, hướng dẫn của các cơ quan chức năng để xây dựng kế hoạch công tác dân quân tự vệ và triển khai thực hiện một cách hiệu quả, sát thực tiễn của Hải Phòng, bảo đảm lực lượng dân quân tự vệ có đủ về số lượng, được giáo dục chính trị, pháp luật, huấn luyện quân sự toàn diện, sát điều kiện tác chiến trong khu vực phòng thủ, được trang bị các loại vũ khí, công cụ hỗ trợ phù hợp, có tổ chức quản lý chỉ huy chặt chẽ, khả năng huy động nhanh, hoàn thành nhiệm vụ.
Thứ hai, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của lực lượng dân quân tự vệ cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân thành phố.
Trong những năm tiếp theo, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục của đảng viên, cán bộ chính quyền, mặt trận và đoàn thể các cấp, nhất là ở cấp xã, phường, thị trấn. Phát huy vai trò và uy tín của Hội người cao tuổi, trưởng các dòng tộc, các chức sắc, chức việc tôn giáo, chủ các tàu thuyền, Hội cựu chiến binh… Duy trì có nề nếp chương trình giáo dục quốc phòng trong hệ thống các trường cấp III, các trường trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đại học trên địa bàn, cùng với đó là phát huy tốt vai trò của các phương tiện thông tin đại chúng trong việc tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của lực lượng dân quân tự vệ. Cùng với nhiều hình thức và cách làm phong phú, qua đó làm chuyển biến nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của lực lượng dân quân tự vệ, cũng như nhận thức về vai trò, trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của cá nhân, đồng thời phát huy trách nhiệm của các cấp, các ngành, các đoàn thể chính trị xã hội đối với công tác xây dựng lực lượng dân quân tự vệ.
Thứ ba, chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ của thành phố vững mạnh toàn diện.
Các địa phương từ thành phố đến cấp xã, các cơ quan, đơn vị cần nắm chắc thực trạng đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ thuộc quyền, có kế hoạch tuyển chọn, cử đi đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ một cách cơ bản, toàn diện. Tổ chức tuyển chọn chặt chẽ, đúng, đủ các tiêu chí, coi trọng chất lượng. Thực hiện đổi mới chương trình, nội dung huấn luyện, bồi dưỡng cán bộ dân quân tự vệ theo hướng cơ bản, thiết thực, phù hợp với từng đối tượng, sát với yêu cầu nhiệm vụ thực tiễn. Gắn đào tạo, bồi dưỡng với quy hoạch, bổ nhiệm, sử dụng hợp lý. Tạo mọi điều kiện thuận lợi để đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ có thể phát huy tối đa trí tuệ, khả năng trong quá trình hoạt động quân sự, quốc phòng ở cơ sở. Thực hiện tốt công tác thi đua khen thưởng với xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm kỷ luật.
Thứ tư, phát huy sức mạnh tổng hợp của các cấp, các ngành, các đoàn thể chính trị và Nhân dân thành phố trong chăm lo, củng cố xây dựng lực lượng dân quân tự vệ.
Phát huy vai trò của các cấp ủy đảng trong vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức kiểm tra; vai trò của chính quyền các cấp trong quản lý nhà nước; vai trò tham mưu, tổ chức thực hiện của cơ quan quân sự các cấp; vai trò của các cơ quan, sở, ban ngành trong phối hợp thưc hiện. Cơ quan quân sự phải thực hiện nghiêm, có nền nếp chế độ đăng ký, quản lý lực lượng dân quân tự vệ. Các xã, phường, thị trấn, các tổ chức phải thường xuyên rà soát, kiện toàn tổ chức, biên chế dân quân tự vệ theo hướng tinh gọn, mạnh, có tỷ lệ và cơ cấu hợp lý giữa lực lượng nòng cốt và lực lượng rộng rãi, phù hợp với đặc điểm địa phương. Tuyển chọn, kết nạp công dân vào dân quân tự vệ phải tiến hành chặt chẽ theo nguyên tắc cấp ủy lãnh đạo, chính quyền chỉ đạo, ban chỉ huy quân sự cấp xã, phường, thị trấn tham mưu và tổ chức thực hiện theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân cử, dân chăm lo”. Cấp ủy, chính quyền các xã, thị trấn cần phải coi trọng xây dựng và nâng cao chất lượng tổ chức, hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã, coi trọng lãnh đạo phát triển đảng viên, đoàn viên, trong lực lượng dân quân tự vệ.
