(QLNN) – Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ở “một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên” đã làm tổn thương tình cảm, suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước; đe dọa sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ. Vì vậy, việc ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên là yêu cầu cấp bách trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.
Nhận diện sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên
Suy thoái là sự yếu kém, hư hỏng, làm mất dần đi cái tốt, cái tiến bộ, làm tăng dần cái xấu, cái lạc hậu, làm chậm lại quá trình phát triển, dẫn đến sự thoái hóa và biến chất của sự vật, hiện tượng, quá trình hay chính bản thân con người và tổ chức xã hội của con người[1]. Từ khi tiến hành công cuộc đổi mới đất nước đến nay, do tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị (TTCT), đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên (CBĐV) diễn biến phức tạp. Ngay từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986), Đảng ta đã chỉ rõ “Vấn đề đạo đức xã hội đang được đặt ra một cách cấp bách”[2].
Ở các kỳ đại hội tiếp theo, vấn đề suy thoái về TTCT, đạo đức, lối sống trong CBĐV tiếp tục được Đảng ta đề cập một cách mạnh mẽ hơn. Đại hội XII nhấn mạnh: “Không ít cán bộ, đảng viên có những biểu hiện dao động, mất phương hướng, hoài nghi về vai trò lãnh đạo của Đảng, về mục tiêu, lý tưởng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đã xuất hiện những việc làm và phát ngôn vô nguyên tắc, trái với cương lĩnh, đường lối, Điều lệ Đảng ở một số cán bộ, đảng viên”[3].
Tiếp tục, tại Hội nghị Trung ương lần thứ tư (khóa XII), Đảng ta nhận định sự suy thoái TTCT, đạo đức, lối sống của CBĐV không những không được đẩy lùi mà còn biểu hiện rõ nét hơn. Vì vậy, Đảng đã ra nghị quyết về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về TTCT, đạo đức, lối sống; những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Nghị quyết đã đề cập một cách toàn diện, sâu sắc các mặt của sự suy thoái về TTCT, đạo đức, lối sống của CBĐV.
Trước hết, sự suy thoái về TTCT có thể nhận diện qua một số biểu hiện cụ thể như: phai nhạt lý tưởng cách mạng; nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; không chấp hành nghiêm các nguyên tắc tổ chức của Đảng; sa sút ý chí phấn đấu, không gương mẫu trong công tác; khi có khuyết điểm thì giấu giếm, thiếu thành khẩn, không tự giác nhận kỷ luật.
Trong phê bình thì nể nang, né tránh, ngại va chạm, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; lợi dụng phê bình để nịnh bợ, lấy lòng nhau hoặc vu khống, bôi nhọ, chỉ trích, phê phán người khác với động cơ cá nhân không trong sáng. Nói và viết không đúng với quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tham vọng chức quyền, không chấp hành sự phân công của tổ chức. Vướng vào “tư duy nhiệm kỳ”, chỉ tập trung giải quyết những vấn đề ngắn hạn trước mắt, có lợi cho mình; tranh thủ bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện. Thiếu gương mẫu trong việc chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của cơ quan, đơn vị và đời sống sinh hoạt hằng ngày.
Biểu hiện sự suy thoái về đạo đức, lối sống là cá nhân chủ nghĩa; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ; đoàn kết xuôi chiều, cục bộ, bè phái, kèn cựa địa vị, tranh chức, tranh quyền; tham nhũng, hối lộ, bòn rút của công; độc đoán, gia trưởng, thiếu dân chủ trong chỉ đạo, điều hành; quan liêu, xa rời quần chúng, không sâu sát cơ sở, thiếu kiểm tra, đôn đốc, không nắm chắc tình hình cơ quan, đơn vị mình; vi phạm thuần phong, mỹ tục; đạo đức nghề nghiệp sa sút, đặc biệt, trong những lĩnh vực được xã hội tôn vinh.
Thực tế hiện nay, tình trạng suy thoái về TTCT, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ CBĐV chưa bị đẩy lùi mà còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn. Một số cán bộ sa vào chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, thực dụng, cơ hội; không chấp hành nghiêm các nguyên tắc tổ chức của Đảng; sa sút ý chí phấn đấu, không làm tròn chức trách, nhiệm vụ được giao. Một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn để phục vụ lợi ích cá nhân hoặc để người thân, người quen lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình trục lợi. Có nơi bổ nhiệm cán bộ tràn lan, sai nguyên tắc, gây bức xúc trong xã hội, điển hình như vụ Trịnh Xuân Thanh, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang; vụ ở Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Hải Dương có 46 người thì 44 người là cán bộ lãnh đạo quản lý…[4].
Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu; còn biểu hiện quan liêu, cửa quyền làm ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức Đảng và cá nhân, gây bức xúc trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, đến mức phải thi hành kỷ luật. Đơn cử như: ông Đinh La Thăng trên cương vị Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam giai đoạn 2009 – 2011 đã mắc những khuyết điểm, vi phạm rất nghiêm trọng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và công tác cán bộ; ông Nguyễn Xuân Anh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố Đà Nẵng đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và các quy định của Đảng, Nhà nước về công tác cán bộ; chủ trì xem xét, quyết định một số nhân sự có biểu hiện áp đặt; trực tiếp chỉ đạo nhiều công việc cụ thể của chính quyền…[5]. Những vi phạm, khuyết điểm này là đặc biệt nghiêm trọng, làm ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức Đảng, giảm niềm tin của nhân dân với Đảng, gây bức xúc trong cán bộ, đảng viên và nhân dân…
Một số giải pháp cơ bản ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên hiện nay
Trên cơ sở nhận thức sâu sắc về nguy cơ, nhận diện đúng những biểu hiện, Đảng ta đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp về công tác chính trị, tư tưởng, tự phê bình và phê bình; về cơ chế, chính sách; về kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng; về phát huy vai trò của nhân dân và Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị – xã hội.
Một là, làm tốt công tác tư tưởng, nâng cao các hoạt động nhằm thay đổi nhận thức của CBĐV. Mấu chốt của đấu tranh chống suy thoái TTCT là nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, vì việc dùng các biện pháp áp đặt và trừng phạt khó có thể thay đổi được nhận thức. Do đó, công tác tư tưởng luôn phải thay đổi để thích ứng với trình độ nhận thức của người dân. Sự mở cửa, khả năng tiếp cận thông tin, trình độ giáo dục chung là các yếu tố ảnh hưởng đến trình độ nhận thức này. Nếu công tác tư tưởng vẫn dùng các lý luận cũ, dù bằng các phương tiện mới và hiện đại (như internet hay smart phone) cũng khó có hiệu quả, thậm chí là tác động ngược, có nghĩa là càng tuyên truyền càng làm giảm niềm tin.
Vì vậỵ, để làm tốt công tác tư tưởng, cần tập trung vào một số nội dung cụ thể sau:
(1) Coi trọng nghiên cứu lý luận trong công tác tư tưởng, trong đó lấy các tiêu chí khoa học, khách quan làm trọng tâm. Cần xây dựng được các cơ chế và quy định. Trong việc xây dựng cơ chế cần có sự cởi mở và sự tham gia rộng rãi của xã hội và tầng lớp trí thức trong và ngoài nước. Trước mắt, có thể xây dựng và tổ chức lại các cơ quan tham mưu của Đảng có tính nghiên cứu, lấy chất lượng làm đầu.
(2) Trong các tiêu chí khoa học lấy sự công khai, minh bạch và phản biện độc lập là các tiêu chí tái cấu trúc hàng đầu. Đòi hỏi này tất yếu phải mở rộng tự do ngôn luận và kiểm soát tính xây dựng, tức trách nhiệm xã hội trong tranh luận.
(3) Làm tốt công tác tuyên truyền cho các giá trị đã được nghiên cứu và thống nhất trong lãnh đạo đến với mỗi CBĐV, các tổ chức xã hội và người dân.
Hai là, tăng cường đấu tranh chống quan điểm, tư tưởng thù địch, cơ hội xét lại. Trước hết, các cấp ủy đảng cần nhận thức đầy đủ, đúng đắn cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận. Coi đây là vấn đề có ý nghĩa chiến lược trong việc bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhà nước và chế độ. Trên mặt trận đấu tranh tư tưởng, lý luận, Đảng cần xây dựng chiến lược và có kế hoạch, chủ động theo dõi, kiểm tra, đánh giá kết quả, thường xuyên rút kinh nghiệm. Tổ chức các cuộc hội thảo khoa học, trao đổi, thảo luận, tranh luận, phân rõ đúng sai với tinh thần phê phán có lý lẽ, với những luận cứ khoa học để thống nhất trong nhận thức.
Sớm xây dựng và ban hành quy chế dân chủ trong nghiên cứu lý luận; cho xuất bản tạp chí trao đổi những vấn đề nội bộ dành cho giới lý luận. Ban Tuyên giáo Trung ương định kỳ tổ chức thông báo nội dung, cung cấp thông tin và hướng dẫn để các cơ quan báo chí, các cơ quan lý luận tiến hành đấu tranh phê phán thường xuyên, kịp thời các tư tưởng, quan điểm sai trái. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền; đẩy mạnh tuyên truyền đối ngoại dưới nhiều hình thức; đồng thời cần có biện pháp quản lý không để kẻ địch lợi dụng.
Kết hợp chặt chẽ “xây” và “chống”, trong đó cần chú ý: đào tạo đội ngũ cán bộ trẻ chuyên sâu về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Đổi mới sinh hoạt của chi bộ, kịp thời đưa những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến các chi bộ để đảng viên biết, thảo luận, phân tích, phê phán, từ đó nâng cao trình độ nhận thức chính trị của đảng viên, củng cố sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng.
Ba là, nâng cao trình độ lý luận chính trị cho đội ngũ CBĐV. Trong điều kiện có nhiều thay đổi về trình độ dân trí, sự chuyển biến nhanh chóng của nhiệm vụ cách mạng trong tình hình mới, đòi hỏi phải không ngừng nâng cao năng lực, sức chiến đấu của Đảng, xứng đáng là người lãnh đạo cách mạng, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, tránh được những sai lầm, khuyết điểm. Muốn vậy, đội ngũ CBĐV phải không ngừng nâng cao hiểu biết, nâng cao trình độ LLCT và vận dụng nó vào thực hiện chức trách, nhiệm vụ của mình trên từng cương vị công tác.
Nâng cao trình độ LLCT cho CBĐV là một việc làm cần thiết có tính cấp bách, bởi yêu cầu, nhiệm vụ của Đảng luôn mang tính thời sự và có nhiều thay đổi. Nội dung nâng cao trình độ LLCT phải toàn diện, bao gồm: những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; những vấn đề về chủ nghĩa xã hội, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; về đường lối đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa;…
Đối với cấp ủy, chính quyền cơ sở cần tạo mọi điều kiện thuận lợi để CBĐV được học tập, rèn luyện trong sinh hoạt và trong hoạt động thực tiễn. Cùng với đó, bằng các phương tiện thông tin đại chúng để tuyên truyền, phổ biến nâng cao hiểu biết, trình độ LLCT cho đội ngũ CBĐV. Ngoài ra, các tổ chức đảng và từng đảng viên phải luôn coi trọng và tăng cường tổng kết hoạt động thực tiễn, đưa hoạt động này thực sự vào nề nếp, chế độ. Thường xuyên soi lý luận vào thực tiễn, tạo điều kiện khái quát những kinh nghiệm cụ thể lên tầm lý luận.
Bốn là, nêu cao tính tiền phong, gương mẫu của CBĐV. Trước hết, bổ sung và hoàn thiện, thực hiện tốt các tiêu chí về tính tiên phong, gương mẫu của CBĐV. Tiếp tục quán triệt, cụ thể hóa sâu sắc những tiêu chí phấn đấu của CBĐV theo nội dung, yêu cầu Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 30/10/2016 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về TTCT, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Mỗi CBĐV cần tự giác học tập nâng cao trình độ lý luận và tu dưỡng đạo đức, lối sống.
Coi việc học tập là nhu cầu tự thân bởi quá trình phấn đấu, tự tu dưỡng, rèn luyện bản thân, là quá trình tích cực, chủ động tự điều chỉnh hành vi của mình, tự giác nhận khuyết điểm, tự sửa chữa mình, không tranh công, đổ lỗi, sợ trách nhiệm, dựa dẫm tập thể. Đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp. Bởi lẽ, người đứng đầu là người chịu trách nhiệm cao nhất trước cơ quan, đơn vị và cấp trên trong lãnh đạo, quản lý, chỉ đạo thực hiện tại đơn vị.
Bên cạnh đó, cần thường xuyên quan tâm giáo dục, bồi dưỡng, bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ người đứng đầu thực sự vững vàng, trong sáng, cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư; xây dựng chế độ và duy trì thành nền nếp việc cấp trên gặp gỡ, đối thoại trực tiếp với ngưới đứng đầu theo phân cấp để nắm tình hình, chủ động giải quyết tốt những vấn đề nảy sinh về TTCT, đạo đức lối sống của đội ngũ này.
Năm là, cần tiếp tục thực hiện tổng hợp các giải pháp hoàn thiện công tác tổ chức cán bộ, công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật Đảng. Sắp xếp lại bộ máy, thực hiện tinh giản biên chế gắn với cải cách chế độ công vụ và chế độ, chính sách đối với cán bộ. Làm tốt việc đánh giá cán bộ, phát hiện nguồn cán bộ để đưa vào quy hoạch. Tổ chức thi tuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức, viên chức bảo đảm công bằng, dân chủ, công khai. Kiên quyết và kịp thời thay thế những cán bộ tham nhũng, tiêu cực. Tập trung kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn. Quan tâm thực hiện chế độ, chính sách đối với những cán bộ sau khi sắp xếp bộ máy bị dôi dư, nhất là chính sách tiền lương, nhà ở.
Công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng phải được tiến hành nghiêm túc, chặt chẽ, thiết thực cả về TTCT, phẩm chất năng lực công tác, đạo đức, lối sống và kết quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao. Cần phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, tổ chức trong tiến hành các hoạt động kiểm tra, giám sát của Đảng, nhất là vai trò của cơ quan, ủy ban kiểm tra của cấp ủy các cấp, tổ chức đảng, quần chúng đối với CBĐV; gắn kiểm tra, giám sát với thi hành kỷ luật Đảng; kiên quyết xử lý nghiêm minh những CBĐV vi phạm, những tổ chức đảng yếu kém trong thực hiện nhiệm vụ./.
Chú thích:
1. Thế nào là suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ở cán bộ, đảng viên hiện nay. nhanvanviet.com, ngày 22/7/2016.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đảng toàn tập. Tập 47. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, 2007, tr. 461.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, 2016, tr.195.
4. Đổi mới công tác đánh giá, bố trí, sử dụng cán bộ. https://vov.vn, ngày 22/11/2017.
5. Những vi phạm nghiêm trọng của ông Đinh La Thăng. Công bố vi phạm của Bí thư Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh. https://tuoitre.vn, ngày 18/9/2017.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Tuyên giáo Trung ương. Tài liệu nghiên cứu các văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, 2016.
2. Trương Minh Tuấn. Phòng chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng trong cán bộ, đảng viên hiện nay. H. NXB Thông tin và truyền thông, 2016.
3. Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Quang Vinh. Giám sát và phản biện xã hội của báo chí góp phần đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái, “tự diến biến”, “tự chuyển hóa”. Tạp chí Quản lý nhà nước, số 257 (tháng 6/2017).
TS. Nguyễn Duy Hạnh
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
