Thượng tá Trần Quốc Đạt
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, nghiên cứu khoa học cho giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, các trường quân đội là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “tinh, gọn, mạnh”; thực hiện phương châm: “Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị” trong tình hình hiện nay.
Những yêu cầu về phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường quân đội
Thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, công tác giáo dục – đào tạo, nghiên cứu khoa học những năm qua đã được các học viện, trường quân đội quán triệt và triển khai nghiêm túc, trong đó chú trọng về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm đáp ứng với xu thế mới của đất nước.
Hệ thống các học viện, nhà trường quân đội đã có những bước phát triển, giữ vững chất lượng giáo dục – đào tạo, nghiên cứu, theo yêu cầu đó, đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đã từng bước tiếp cận nền khoa học quân sự hiện đại, có phương pháp giáo dục tiên tiến. Đặc biệt, tại các học viện, trường quân đội đã được đầu tư, xây dựng ngày càng chính quy, mẫu mực, hiện đại, bảo đảm tinh, gọn, hoạt động hiệu quả, vừa phù hợp với mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực hiện tại, vừa đáp ứng mục tiêu chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo, nghiên cứu khoa học trong tương lai.
Trước những yêu cầu của toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ, nhất là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang tác động đến mọi lĩnh vực, trong đó có tác động rất nhanh đến giáo dục – đào tạo và nghiên cứu khoa học. Các vấn đề mới như “xã hội thông minh”, “giáo dục thông minh”, “chuyển đổi số” đang dần trở nên phổ biến.
Xác định rõ Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị (khóa XII), nhất là chú trọng “đổi mới cách dạy và học trên cơ sở áp dụng công nghệ số”, “khuyến khích các mô hình giáo dục – đào tạo mới dựa trên các nền tảng số” đã đặt ra những yêu cầu mới đối với giáo dục – đào tạo và nghiên cứu khoa học trong các học viện và các trường quân đội cần đưa ra những giải pháp cụ thể hơn. Đặc biệt, nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc có những yêu cầu phát triển mới. Thực hiện mục tiêu đến năm 2025 cơ bản xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh; phấn đấu từ năm 2030 xây dựng quân đội hiện đại, đòi hỏi chất lượng nguồn nhân lực phải phát triển tương ứng, đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với công tác giáo dục – đào tạo và nâng cao công tác nghiên cứu khoa học đối với giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong quân đội. Vì điều này xác định vai trò quan trọng trong việc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại phải quán triệt và thực hiện tốt quan điểm “người trước, súng sau”; ưu tiên xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố có ý nghĩa quyết định.
Tuy nhiên, thực trạng hiện nay, số lượng và tỷ lệ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đạt trình độ tiến sỹ, tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú vẫn còn thấp, chưa đồng đều giữa các học viên, nhà trường; năng lực ngoại ngữ, tin học và kiến thức thực tiễn còn có mặt hạn chế1. Tỷ lệ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn qua chiến đấu ngày càng giảm, đội ngũ giảng viên trẻ được đào tạo cơ bản, nhưng kinh nghiệm, kỹ năng thực hành còn hạn chế. Thực tế cho thấy, “một số cấp uỷ, cán bộ chưa nhận thức đúng yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên trong tình hình mới, nên chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm trong tạo nguồn bổ sung cán bộ và bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, còn trông chờ ỷ lại vào Học viện, nhà trường”2.
Trong công tác khoa học quân sự, nghiên cứu các đề tài, nhiệm vụ khoa học gắn với các hoạt động giáo dục – đào tạo chưa thực sự được thống nhất và chưa được đẩy mạnh một cách hiệu quả.
Những năm tới, tình hình thế giới, khu vực diễn biến nhanh, phức tạp, khó dự báo; đối tượng tác chiến luôn có sự phát triển về phương thức tác chiến và sử dụng vũ khí công nghệ cao; sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc yêu cầu ngày càng cao. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới hiện nay, “Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia – dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người”3.
Giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo và nghiên cứu khoa học đối với giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong quân đội
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI cũng chỉ rõ: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có trình độ tương xứng với công việc, ngành đào tạo; thực hiện tốt bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học qua thực tiễn; có chính sách thu hút nhân tài về các học viện, nhà trường công tác” 4.
Để nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo và nghiên cứu khoa học đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới đòi hỏi đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong quân đội, các cơ quan chức năng, các học viện, nhà trường quân đội cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:
Một là, tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả các nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương, chỉ thị, mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị về công tác giáo dục – đào tạo và nghiên cứu khoa học.
Cấp ủy, chỉ huy các cấp thường xuyên tổ chức quán triệt, giáo dục Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI. Quân đội được xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại; xây dựng học viện, trường sĩ quan Quân đội “Mẫu mực, tiêu biểu”, chuyên sâu, hiện đại. Toàn quân triển khai thực hiện điều chỉnh tổ chức, biên chế theo Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 230-NQ/QUTW ngày 02/4/2022 của Quân ủy Trung ương. Từ đó đặt ra yêu cầu cao đối với chất lượng đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan không ngừng nghiên cứu tiếp thu những tri thức mới, kịp thời bổ sung phát triển bài giảng phù hợp với đối tượng, đồng thời thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, nắm vững kiến thức chuyên ngành và các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội, quốc phòng, an ninh… lý giải thuyết phục, khoa học những vấn đề lý luận, thực tiễn mới nảy sinh.
Hai là, nghiên cứu, tham mưu đề xuất hoàn chỉnh quy hoạch hệ thống học viện, nhà trường quân đội theo hướng “tinh, gọn, mạnh”.
Xây dựng một số học viện, trường sĩ quan thành trường trọng điểm trong hệ thống nhà trường quân đội, ngang tầm với các trường trọng điểm quốc gia và khu vực. Điều chuyển chức năng, nhiệm vụ của một số trường phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ, quy mô đào tạo của các học viện, nhà trường. Đổi mới cơ chế quản lý, xây dựng nhà trường quân đội chính quy, hiện đại, mẫu mực, tiêu biểu, theo mô hình nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư gắn với phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số trong Bộ Quốc phòng.
Quan tâm bảo đảm tốt cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số; đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, nhất là trang thiết bị dạy học tiên tiến, hiện đại hóa thao trường, bãi tập; bổ sung trang bị kỹ thuật, công nghệ mới… Ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin, số hóa, hiện đại hóa thư viện, giáo trình, tài liệu khoa học xã hội và nhân văn phục vụ hiệu quả công tác giáo dục – đào tạo và nghiên cứu khoa học.
Quá trình xây dựng quy hoạch, định hướng đối với đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn,cần phải linh hoạt, đồng thời tuân thủ chặt chẽ những quy định của trên về quy hoạch cán bộ chủ trì. Quy hoạch định hướng đối với từng người phải đặt trong mối quan hệ với tổ chức, với tập thể, tất cả vì sự nghiệp chung.
Ba là, đổi mới, hoàn thiện quy trình, chương trình, nội dung giáo dục, đào tạo sát với thực tiễn đơn vị và đối tượng đào tạo.
Điều chỉnh, cập nhật bổ sung kịp thời các chương trình đào tạo khoa học xã hội và nhân văn trong thời đại số, bảo đảm phù hợp với sự phát triển của quân đội, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ huấn luyện, nghệ thuật quân sự trong tình hình mới. Rà soát, điều chỉnh, bổ sung các nội dung chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, cho quân đội. Đồng thời, tiếp tục đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng vận dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy tính tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; tăng thời gian thực hành, diễn tập sát đối tượng tác chiến, phù hợp với tổ chức và khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Các cơ quan chức năng, các khoa chuyên ngành cần thống nhất, điều chỉnh xác định đúng tỷ lệ cho các khối kiến thức cơ bản, cơ sở và chuyên ngành, giữa khối kiến thức khoa học quân sự, khoa học xã hội nhân văn và các môn học, các học phần lý luận và thực hành; đồng thời giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa toàn diện và chuyên sâu. Trong đó, chú trọng đầu tư thích đáng cho mảng kiến thức chuyên ngành, trọng tâm rèn luyện tay nghề cho giảng viên.
Bốn là, đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên theo hướng chuẩn hóa cả về số lượng và chất lượng.
Triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong quân đội đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đào tạo trong quân đội giai đoạn 2021 – 2030”. Đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong các học viện, nhà trường quân đội tiếp tục phát huy phẩm chất tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”, tích cực đẩy mạnh cuộc vận động “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, không ngừng nâng cao trình độ học vấn, khả năng tư duy, phương pháp sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn; đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng vào giảng dạy. Phấn đấu nâng cao tỷ lệ cán bộ, giảng viên khoa học xã hội và nhân văn có trình độ sau đại học, đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú.
Năm là, nâng cao chất lượng đầu vào, tạo mọi điều kiện để thu hút học sinh, sinh viên giỏi vào học tập, công tác trong các học viện, nhà trường quân đội nhằm cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao.
Các học viện, nhà trường cần chủ động phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan quân sự và báo chí, truyền thông để làm tốt công tác tuyên truyền hướng nghiệp quân sự; khơi dậy lòng yêu nước, yêu quân đội của thế hệ trẻ; làm rõ các chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước đối với công tác giáo dục – đào tạo trong quân đội… Qua đó động viên học sinh, sinh viên giỏi, xuất sắc đăng ký thi tuyển vào các học viện, nhà trường quân đội, tạo mọi điều kiện để các tài năng cống hiến trí tuệ, tâm huyết của mình đối với sự nghiệp xây dựng quân đội tiến lên hiện đại.
Sáu là, phát huy sức mạnh tổng hợp, trong xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự.
Đảng ủy, ban giám đốc (ban giám hiệu) các học viện, trường sĩ quan và cấp ủy, chỉ huy các khoa khoa học xã hội và nhân văn phải thường xuyên thực hiện tốt chức năng lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn; phân công các đảng uỷ viên để trực tiếp theo dõi, chỉ đạo, giúp đỡ các khoa khoa học xã hội và nhân văn. Căn cứ vào chỉ thị, nghị quyết của trên và tùy theo tình hình cụ thể, đảng ủy có thể ra nghị quyết chuyên đề theo từng mặt hoặc toàn bộ công tác xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn, đồng thời triển khai cho các cơ quan, các khoa cùng thực hiện. Chú trọng bồi dưỡng nâng cao kiến thức năng lực, kể cả năng lực nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và rèn luyện phương pháp, tác phong công tác cho đội ngũ giảng viên.
Xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn cần tập trung thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, huy động sức mạnh tổng hợp của nhiều ngành, nhiều lực lượng, với một quy trình và bước đi phù hợp. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mọi tổ chức, mọi cá nhân đối với công tác xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Thực hiện tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn đội ngũ giảng viên, xác định rõ hướng vào, hướng ra, quy trình đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng. Chú trọng công tác quản lý, đổi mới việc sắp xếp sử dụng và thực hiện chính sách đối với đội ngũ giảng viên là hệ thống giải pháp tổng hợp, đồng bộ trong xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội “tinh, gọn, mạnh” trong giai đoạn cách mạng mới.
