Thượng tá, ThS. Phan Tất Đạt
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên vận dụng quan điểm của V.I.Lênin về xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân ở Việt Nam. Do đó, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề ra những vấn đề mang tính nguyên tắc trong việc thiết lập và thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là vấn đề căn cốt mang tính quyết định đến quá trình trưởng thành, chiến đấu và chiến thắng của quân đội. Vận dụng quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng đội ngũ chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay đang là đòi hỏi quan trọng và cấp bách khi thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XIII) về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Từ khóa: xây dựng đội ngũ chính trị viên, công tác chính trị, Quân đội nhân dân Việt Nam.
1. Đặt vấn đề
Trung thành và vận dụng sáng tạo quan điểm của V.I.Lênin về chính ủy, chính trị viên, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm thực hiện chế độ chính ủy của Hồng quân và Hải quân công – nông Liên Xô trong điều kiện cụ thể của cách mạng Việt Nam, tại Hội nghị Trung ương lần thứ Tám (tháng 5 năm 1941), Hồ Chí Minh và Ban lãnh đạo Đảng đã thông qua Điều lệ của Việt Nam tiểu tổ du kích cứu quốc; trong đó xác định mỗi trung đội, đại đội và liên đội tiểu tổ du kích có đội trưởng, đội phó chỉ huy quân sự, còn về mặt chính trị có một ủy viên chính trị chỉ huy. Và tại Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ (tháng 4/1945) đã ra nghị quyết kiến lập công tác chính trị trong bộ đội… chỉ định các chính trị ủy viên, các chi đội trưởng và chính trị viên chi đội.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng đội ngũ chính trị viên
Theo Hồ Chí Minh, chính trị viên là người đại biểu của Đảng Cộng sản trong quân đội, là “linh hồn của đội du kích” của đơn vị, là người bảo đảm cho đội du kích, cho đơn vị luôn đi đúng con đường chính trị đã chọn, sống và chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân, vì chủ nghĩa xã hội. Chính trị viên là người phải nắm vững quan điểm, phương pháp và định hướng chỉ đạo giải quyết các công việc trong đơn vị quân đội. Hoạt động của chính trị viên trên mọi nhiệm vụ, mọi khía cạnh đời sống của bộ đội; ở đâu có bộ đội thì ở đó phải có hoạt động của chính trị viên. Hoạt động của chính trị viên ảnh hưởng trực tiếp đến đơn vị, đến toàn quân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Tư cách của chính trị viên có ảnh hưởng rất quan trọng đến bộ đội. Người chính trị viên tốt, thì bộ đội ấy tốt. Người chính trị viên không làm tròn nhiệm vụ, thì bộ đội ấy không tốt”1. Vì vậy, Người luôn đòi hỏi các chính trị viên phải làm kiểu mẫu về mọi mặt. Người đã chỉ ra ba nhiệm vụ cơ bản của người chính trị viên là: đối với bộ đội, đối với nhân dân và đối với quân đội. Ba nhiệm vụ cơ bản trên có nội dung hết sức phong phú và rộng lớn, đòi hỏi chính trị viên phải nhận thức sâu sắc và chấp hành đầy đủ, nghiêm túc. Hoạt động của người chính trị viên là hoạt động lãnh đạo, hoạt động xây dựng tổ chức, xây dựng con người, cần phải có phương pháp công tác khoa học, không phải bằng ra lệnh mà chủ yếu là giáo dục, thuyết phục bằng chân lý, lẽ phải, tình thương và trách nhiệm; bằng việc phân rõ phải – trái, tốt – xấu, ứng xử một cách công bằng, minh bạch, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của từng người. Vì vậy, Người căn dặn: “Đối với bộ đội, chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn”2.
Quán triệt Nghị quyết số 51-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 20/7/2005 và Nghị quyết số 513-NQ/ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân uỷ Trung ương) “về việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam”3. Trong những năm qua cấp ủy, chỉ huy, cán bộ chủ trì các đơn vị đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ việc bồi dưỡng nâng cao chất lượng toàn diện cho đội ngũ chính trị viên, nhất là về phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác. Vì vậy trình độ, năng lực của đội ngũ chính trị viên đã có những chuyển biến tiến bộ, từng bước đáp ứng yêu cầu, cơ bản hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành nhiệm vụ của đơn vị.
Thực tiễn hiện nay đang đặt ra yêu cầu mới trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc nên một bộ phận chính trị viên còn có những hạn chế nhất định, nhất là năng lực chủ trì về chính trị; năng lực dự báo, đánh giá kết luận tình hình, năng lực chỉ đạo, tiến hành công tác đảng, công tác chính trị, năng lực xử lý các tình huống thực tiễn khi gặp khó khăn, phức tạp còn tỏ ra lúng túng, nắm tình hình tư tưởng không kịp thời, quản lý tư tưởng của đơn vị chưa chặt chẽ; phong cách làm việc, phương pháp tác phong công tác của một số chính trị viên còn thiếu tính kế hoạch, chủ quan, nóng vội… ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị.
Mặt khác, cuộc xung đột giữa Nga – Ucraina, giữa Israel – Hamas và căng thẳng trên Biển Đỏ đã và đang đặt ra yêu cầu mới trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Báo cáo Chính trị tại Đại hội XIII vẫn tiếp tục khẳng định: tình hình thế giới và khu vực đang diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường; sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trong chiến lược “diễn biến hoà bình”, thúc đẩy nhanh quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nội bộ ta, âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội, nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với quân đội.
3. Một số giải pháp xây dựng đội ngũ chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam đến năm 2030 “tinh, gọn, mạnh” phải thực sự là lực lượng chính trị đặc biệt tin cậy, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, với Nhân dân, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước giao phó. Vì vậy, xây dựng đội ngũ chính trị viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới cấp ủy, chỉ huy các đơn vị cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản như sau:
Một là, quán triệt làm cho các tổ chức, các lực lượng nhận thức sâu sắc tư tưởng của Hồ Chí Minh về vị trí, vai trò của đội ngũ chính trị viên trong cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội hiện nay.
Nhận thức có vị trí và vai trò đặc biệt trong hoạt động thực tiễn của con người, chỉ có trên cơ sở nhận thức đúng mới hành động đúng. Thực tiễn đã chỉ ra rằng, chỉ có trên cơ sở nắm vững, hiểu đúng giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về chính trị viên mới làm cho các tổ chức, các lực lượng có thái độ và trách nhiệm cao trong xây dựng đội ngũ chính trị viên. Vì thế, tăng cường giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho các cấp ủy, chỉ huy ở các đơn vị hiện nay về đội ngũ chính trị viên là một vấn đề mang tính nguyên tắc trong xây dựng quân đội trong tình hình mới.
Hiện nay, để thực hiện đúng Nghị quyết 51/NQ-TW của Bộ Chính trị (khóa IX), vấn đề cần đặt ra là phải tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ, sâu sắc và nhất trí cao trong toàn quân về nhận thức vị trí, vai trò, sự cần thiết thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong quân đội. Do đó, cần phải tăng cường giáo dục mạnh mẽ hơn nữa cho các tổ chức, các lực lượng có nhận thức đúng đắn về quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng đội ngũ chính trị viên; phải tiếp tục quán triệt sâu sắc vị trí, vai trò của đội ngũ chính trị viên ở các cơ quan đơn vị; chính trị viên là người chủ trì về chính trị, người trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và tiến hành mọi hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong đơn vị. Vì thế, vai trò của chính trị viên mang tính quyết định trong xây dựng chất lượng chính trị của đơn vị. Trên cương vị là người chủ trì về chính trị đòi hỏi người chính trị viên phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, trí tuệ sắc sảo, khả năng dự báo chính xác và có tính chiến đấu cao trong lãnh đạo xây dựng đơn vị.
Thực tiễn trước đây và hiện nay cho thấy, vẫn còn hiện tượng một số cấp ủy, cán bộ chủ trì còn xem nhẹ, chưa coi trọng đúng mực hoặc chưa nhận thức đầy đủ, còn sai lệch về vị trí, vai trò của đội ngũ chính trị viên. Vì vậy cần phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mọi người, mọi tổ chức trong đấu tranh với những biểu hiện lệch lạc về tư tưởng, việc làm sai trái và thiếu trách nhiệm gây cản trở đến hoạt động của đội ngũ chính trị viên bằng nhiều cách thức khác nhau. Do đó, phải kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái, biểu hiện nhận thức lệch lạc xem nhẹ vai trò của đội ngũ chính trị viên để từ đó thống nhất nhận thức, định hướng hành động giúp cho các tổ chức, các lực lượng đề cao trách nhiệm trong xây dựng đội ngũ chính trị viên vững mạnh đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Hai là, cụ thể hóa tiêu chuẩn, tiêu chí về phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác của đội ngũ chính trị viên phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới
Trước yêu cầu nhiệm vụ mới theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XIII) Về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình mới với mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; kiên quyết, kiên trì, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, biển, đảo, vùng trời; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước đặt ra yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ là nhiệm vụ then chốt, nhất là đối với đội ngũ chính trị viên các cấp. Do đó, vấn đề đặt ra cho đội ngũ chính trị viên phải có đủ phẩm chất, năng lực, phong cách làm việc mới thì mới có thể hoàn thành được chức trách và nhiệm vụ được giao.
Về phẩm chất chính trị yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ chính trị viên hiện nay phải thật sự trung thành với lý tưởng của Đảng, vững vàng trước mọi khó khăn, thử thách; quán triệt và giác ngộ sâu sắc mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có thế giới quan cách mạng khoa học và phương pháp luận biện chứng; luôn tiếp cận mọi vấn đề mới trên lập trường, quan điểm của Đảng; có tinh thần chiến đấu không khoan nhượng với những quan điểm, tư tưởng thù địch, kiên quyết bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng. Đội ngũ chính trị viên phải có trình độ, năng lực trí tuệ và năng lực hoạt động thực tiễn; có tri thức và am hiểu nhiều mặt về vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quân sự, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; nhất là kiến thức về xây dựng đảng, công tác đảng, công tác chính trị, quan điểm, đường lối quân sự của đảng; phải có kiến thức và kinh nghiệm về xây dựng con người, biết vận dụng đúng đắn đường lối, chính sách của đảng, pháp luật của nhà nước vào thực hiện nhiệm vụ; có năng lực nắm bắt và dự báo tình hình, chủ động, sáng tạo trong việc đề xuất, chỉ đạo và tổ chức thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của đơn vị.
Đội ngũ chính trị viên phải là người tiêu biểu về phẩm chất đạo đức cách mạng: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; tận tụy phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân; sống trong sạch, lành mạnh, gương mẫu, trung thực, khiêm tốn, giản dị, nhân ái. Trong hoạt động thực tiễn, phong cách làm việc của đội ngũ chính trị viên phải bảo đảm sự thống nhất giữa tính đảng, tính nguyên tắc với tính năng độc, sáng tạo, nhạy cảm với cái mới, sâu sát thực tế, thường xuyên liên hệ mật thiết với quần chúng, gắn bó với đơn vị, với cán bộ, chiến sĩ, có khả năng quy tụ, đoàn kết cấp ủy, đoàn kết trong đơn vị và quần chúng.
Ba là, tăng cường giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chính trị viên về phẩm chất, năng lực, phong cách công tác trong tình hình mới.
Hiệu lực công tác đảng, công tác chính trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó năng lực công tác của người chính trị viên giữ vai trò quyết định. Với tư cách là người chủ trì về chính trị, đội ngũ chính trị viên không những tự mình tiến hành các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị mà còn phải lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, bồi dưỡng cho cấp dưới và các lực lượng thuộc quyền tiến hành công tác đảng, công tác chính trị theo chức trách, nhiệm vụ. Do đó, thường xuyên, chăm lo, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chính trị viên có đủ phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác là vấn đề căn cốt, là mắt xích quan trọng nhất trong xây dựng đội ngũ chính trị viên hiện nay.
Để làm tròn những nhiệm vụ cơ bản trên đây, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, chính trị viên phải có phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác khoa học. Nhưng trước hết phải có “Đức”, “Tài”, phải có năng lực toàn diện trên tất cả các lĩnh vực nhất là năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị. Chính trị viên vừa phải là tấm gương để cán bộ, chiến sĩ noi theo, vừa phải biết giáo dục, chỉ đạo, dìu dắt và biết tổ chức bộ đội hành động đúng. Người căn dặn chính trị viên tự mình cần, kiệm, liêm, chính chưa đủ mà phải biết cách tuyên truyền, giáo dục để cán bộ, chiến sĩ cùng thực hành tốt cần, kiệm, liêm, chính. Chính trị viên phải là người thực sự tiêu biểu cho tinh thần và trí tuệ của Đảng trong đơn vị.
Nét tiêu biểu về phẩm chất của người chính trị viên là lòng trung thành vô hạn với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân. Người thường xuyên giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ phải “Trung với nước…”, “Trung với Đảng, hiếu với dân” và lòng trung hiếu đó phải thể hiện cụ thể ở việc hoàn thành nhiệm vụ được giao trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng chính trị viên: “Không được nhút nhát, phải can đảm, dám làm những việc đáng làm, dám đánh những trận đáng đánh”4; “Nếu cần, thì có gan hi sinh cả tính mệnh cho Đảng, cho Tổ quốc, không bao giờ rụt dè, nhút nhát” để từ đó giữ vững được tinh thần, ý chí chiến đấu cho Bộ đội trong mọi điều kiện hoàn cảnh và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Bốn là, thực hiện tốt việc quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn, sử dụng đội ngũ chính trị viên đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Đây là nội dung quan trọng, có ý nghĩa quyết định đối với xây dựng đội ngũ chính trị viên hiện nay theo mục tiêu xây dựng quân đội đến năm 2030 “tinh, gọn, mạnh”. Cấp ủy, chỉ huy và các cơ quan cần có chính sách quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chính trị viên về phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, có tư chất và năng khiếu nghề nghiệp nhất định. Hiện nay, vấn đề quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng ngoài những tiêu chuẩn đối với đội ngũ cán bộ, sĩ quan nói chung như kiến thức văn hóa, sức khỏe, phẩm chất, đạo đức thì đối với đội ngũ chính trị viên nói riêng cần phải bổ sung thêm về tư chất, năng khiếu để nâng cao chất lượng chủ trì về chính trị và hoạt động công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị.
Vấn đề sử dụng đội ngũ chính trị viên phải nghiên cứu toàn diện, kỹ lưỡng, khách quan tình hình tổ chức biên chế của đơn vị và phẩm chất, năng lực, phương pháp công tác của từng chính trị viên để lựa chọn, bố trí, sắp xếp đúng người, đúng việc, theo đúng nghị quyết và hướng dẫn của Đảng và Quân đội. Cần thường xuyên và định kỳ có sự sàng lọc, đánh giá, tổng kết khả năng, mức độ hoàn thành nhiệm vụ của từng người và đội ngũ chính trị viên để có hướng đào tạo, bồi dưỡng, quản lý, sử dụng cho phù hợp nhằm phát huy tốt nhất vị trí, vai trò của đội ngũ chính trị viên. Kiên quyết không đưa những người không đủ tiêu chuẩn vào giữ chức chính trị viên để bảo đảm cho đội ngũ này thực sự là những người mẫu mực về phẩm chất đạo đức, có năng lực công tác ngang tầm và tương xứng với cương vị, chức trách được giao5.
4. Kết luận
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng đội ngũ chính trị viên đã được thực tiễn lịch sử gần 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam; đã khẳng định tính duy nhất đúng và bản chất cách mạng khoa học của tư tưởng Hồ Chí Minh về vị trí, vai trò của đội ngũ chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Trong những năm tới, vấn đề xây dựng đội ngũ chính trị viên tiếp tục chịu tác động của tình hình thế giới, khu vực và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, yêu cầu xây dựng Quân đội “tinh, gọn, mạnh” đòi hỏi các chủ thể, các lực lượng phải có nhận thức đúng vai trò và tầm quan trọng của vấn đề này để từ đó tăng cường công tác giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, phương pháp tác phong công tác cho đội ngũ chính trị viên. Mặt khác, phải đổi mới mạnh mẽ công tác quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn, sử dụng đội ngũ chính trị viên bằng việc cụ thể hóa các tiêu chí, tiêu chuẩn để đáp ứng với nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr. 484 – 485.
2. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 14. H. NXB Chính trị quốc gia, 2011, tr. 435.
3, 4. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đảng toàn tập. Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia, 1999, tr. 382 – 400, 160.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Văn phòng Trung ương Đảng, 2021, tr. 18.
Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 51-NQ/TƯ ngày 20/7/2005 của Bộ Chính trị (khóa IX) về tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
2. Nghị quyết số 513/NQ-ĐUQSTW ngày 17/11/2005 của Đảng ủy Quân sự Trung ương về lãnh đạo triển khai tổ chức thực hiện Nghị quyết số 51-NQ/TW của Bộ Chính trị (khoá IX) về việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính uỷ, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
